KWR startte dit jaar met het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS) van de Universiteit Utrecht een verkennend onderzoek naar de rol van water in het geheel van blootstellingen die mensen tijdens hun leven ervaren en hoe hun lichaam daarop reageert. Het project loopt nog het hele jaar en moet helderheid geven over de kansen en implicaties van het exposoom-concept voor de watersector. KWR publiceert later op de website over de resultaten en vervolgstappen.
Roel Vermeulen, hoogleraar Milieu-epidemiologie en Exposoom Analyse aan de Universiteit Utrecht en het UMC Utrecht, stelt in een bericht op de KWR-site dat naar schatting zeventig procent van alle chronische ziekten in onze huidige westerse maatschappij is gerelateerd aan het samenspel van omgevingsfactoren: roken, eten, sociaal-economische positie, het inademen van schone of vuile lucht en wonen in de stad of het platteland.
Exposoom
Al deze omgevingsfactoren, die in interactie met elkaar gedurende ons hele leven onze gezondheid beïnvloeden, noemt hij het ‘exposoom’. Hierin zit het woord ‘exposure; blootstelling’ en ‘ome’. Het laatste wordt in de biologie gebruikt als een term voor ‘compleet’.
Vermeulen: “In 2020 zijn we met het Nederlandse exposoom-onderzoeksprogramma begonnen om dit relatief jonge onderzoeksgebied in Nederland vorm te geven. Gaandeweg kwamen we erachter dat een kennishiaat bestond met betrekking tot water. Zo kwamen we bij KWR terecht.”
Paradigmashift
Het in kaart brengen van het exposoom is een gigantische onderneming, legt Vermeulen uit. Hij vergelijkt het met het menselijk genoom. “Voor het ontcijferen van onze genetische code hoeft maar één machine in een lab te staan. Maar voor het meten van onze omgeving bestaat zo’n machine niet. Je moet verschillende meettechnieken en datasets gelijktijdig koppelen aan gezondheidsbestanden. Om te zien of er onderlinge relaties bestaan, want geen omgevingsfactor staat op zichzelf. We hebben het over een holistische aanpak, met interventies die ingrijpen op meerdere factoren tegelijk. Dit betekent een paradigmashift: een nieuwe manier om na te denken over de impact van de omgeving op onze gezondheid.”
Interactie
Milou Dingemans, Chief Science Officer van KWR, ziet veel in de potentie van het exposoom-denken voor de watersector. “Het gaat om het realistisch inschatten van risico’s voor de omgeving”, zegt zij. “En om daarbij niet te kijken naar één stof of één route, zoals via water. Voor mij als toxicoloog is dat totaalplaatje heel belangrijk. Wanneer je meer weet over de gezamenlijke invloed, kan je betere maatregelen nemen, gerichter sturen op het gewenste effect, namelijk het beperken van blootstellingen en risico’s.”
Klankbordgroep
Voor het verkennend onderzoek is een klankbordgroep opgericht met experts vanuit Universiteit Utrecht. De experts van IRAS hebben volgens Dingemans waardevolle kennis over blootstellingsstudies en epidemiologie in huis, om blootstellingen te kunnen koppelen aan gezondheidseffecten. Vermeulen roemt de technologische meetcapaciteit van KWR: “Ze hebben veel kennis over mogelijke blootstellingen die via water bij mensen terecht kunnen komen, zoals microplastics of chemische stoffen. De coronapandemie heeft bewezen hoe relevant ook het rioolwateronderzoek is.”
Ook vertegenwoordigers vanuit themagroepen binnen het collectief onderzoeksprogramma voor de watersector doen mee. Het gaat om de themagroepen Chemische Veiligheid en Klant, en ook de kerngroep Water in de Circulaire Economie (WiCE).
