Het Europees Parlement heeft het voorstel tot herziening van de Europese Richtlijn behandeling stedelijk afvalwater met een ruime meerderheid aangenomen. Maar voor het zover was, zwakten de Europarlementariërs wel de spraakmakende uitgebreide producentenverantwoordelijkheid af. EurEau, de Europese brancheorganisatie van waterbeheerders en drinkwaterbedrijven, noemt het een ‘gemiste kans’.
Op 5 oktober stemde het Europarlement in Straatsburg over een voorstel dat de Europese Commissie in oktober 2022 indiende. Het betrof een herziening van de Richtlijn behandeling stedelijk afvalwater uit 1991, om deze in lijn te brengen met de beleidsdoelstellingen van de EU op het gebied van klimaatactie, de circulaire economie en het terugdringen van vervuiling.
Vierde trap
De belangrijkste elementen van de door de Commissie voorgestelde herziening waren een verplichting van een aanvullende zuivering van medicijnresten en andere microverontreinigingen (een ‘vierde zuiveringstrap’) en de rol die de producenten van medicijnen en cosmetica zouden moeten spelen bij de financiering van die vierde trap. De Commissie introduceerde namelijk het principe van uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) in de behandeling van het stedelijk afvalwater. Aangezien 92 procent van de toxische microverontreinigingen in het afvalwater in de EU afkomstig is van geneesmiddelen en cosmetica, wilde de Commissie de producenten verplichten de kosten voor het verwijderen van die microverontreinigingen te betalen. De verwachting in Brussel was dat dit zal leiden tot meer onderzoek en innovatie op het gebied van gifvrije producten en tot een eerlijkere financiering van de behandeling van afvalwater.
Nationale financiering
Het Europarlement heeft de UPV in het uiteindelijk aangenomen herzieningsvoorstel (420 stemmen voor, 62 tegen en 84 onthoudingen) echter aanzienlijk afgezwakt. Een door de parlementariërs aangenomen tekst voegt toe dat de producentenverantwoordelijkheid ‘moet worden aangevuld met nationale financiering, vanwege de hoge maatschappelijke waarde van de sectoren die onder de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid vallen’. Deze nationale financiering mag niet meer dan 20 procent bedragen en mag het beginsel ‘de vervuiler betaalt’ niet ondermijnen.
Essentiële producten
Bovendien hebben de Europarlementariërs eraan toegevoegd dat de lidstaten vanwege nationale verschillen voldoende flexibiliteit moeten krijgen om aan te geven welke producten als essentiële producten worden ingedeeld, bijvoorbeeld geneesmiddelen met een grote impact op de levenskwaliteit, hygiënische producten of zonbeschermingsmiddelen. De lijst van productgroepen moet, indien noodzakelijk, in de toekomst worden aangepast met het oog op wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen, de evolutie van het gamma aan producten dat in de handel wordt gebracht en nieuwe gegevens afkomstig van controles.
PFAS
Een ander aangenomen amendement stelt dat de Europese Commissie voortaan mag beoordelen of het nodig is het toepassingsgebied van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid uit te breiden, met name tot in de handel gebrachte producten die microplastics en per- en polyfluoralkylstoffen (PFAS) bevatten, rekening houdend met eventuele beperkingen op PFAS.
‘Kans gemist’
De Europese aanbieders van drinkwater- en afvalwaterdiensten, verenigd in de internationale brancheorganisatie EurEau, zeggen zich door de aangenomen amendementen zorgen te maken over de betaalbaarheid van de Europese waterzuivering voor consumenten. “Het Europees Parlement heeft echt de kans gemist om de oorspronkelijke ambitieuze UPV en het beginsel dat de vervuiler betaalt, te steunen”, aldus Pär Dalhielm, voorzitter van EurEau.
Hogere tarieven
Hij vervolgt: “De ambitie van UPV en de implementatie van het beginsel dat de vervuiler betaalt zijn afgezwakt door het opnemen van een medefinancieringsmodel voor de kosten van een extra zuiveringstrap voor het verwijderen van microverontreinigingen, wat zal leiden tot een verhoging van de watertarieven voor waterconsumenten in heel Europa. Waterdiensten, inclusief drink- en afvalwater, zijn essentiële en cruciale diensten, evenals een mensenrecht, en de betaalbaarheid ervan voor iedereen moet worden gewaarborgd.”
Dringende investeringen
De stemming in Straatsburg was volgens EurEau van cruciaal belang omdat de dringende investeringen die in de sector nodig zijn om een goede waterkwaliteit en -kwantiteit voor iedereen te behouden, een verantwoord financieringssysteem en effectieve controle aan de bron nodig hebben. “Aan de andere kant verwelkomen we de erkenning door de leden van het Europees Parlement van de uitdagingen en de realiteit van de afvalwatersector met betrekking tot energieneutraliteit”, stelt de internationale brancheorganisatie. EurEau zegt te zullen blijven samenwerken met de EU-instellingen en andere belanghebbenden om de menselijke gezondheid en het milieu te beschermen.
‘Grote stap’
De Finse Europarlementariër Nils Torvalds, die de parlementsreactie op het voorstel van de Commissie heeft geschreven, was aanmerkelijk positiever dan EurEau: “Dit is een grote stap richting schoner water in Europa! Door klimaatverandering worden we geconfronteerd met grote uitdagingen op het gebied van water en moeten we ervoor zorgen dat we onze watervoorraden goed beheren. Met eutrofiëring, microverontreiniging en droogtes telt elke druppel.” Het Europarlement is nu klaar om de gesprekken met de nationale regeringen over de definitieve vorm van de wet te starten, zodra ook de Raad van Ministers een standpunt heeft vastgesteld.
