De methaanuitstoot van grachten uit vijf grote Nederlandse steden wordt onderschat. Dat betoogt microbioloog Koen Pelsma, die op dat onderwerp promoveerde aan de Radboud Universiteit. Zijn proefschrift draagt bij aan de kennis over methaan en biedt nieuwe inzichten voor het gebruik van microben als methaanfilters.
In de berekeningen van methaanuitstoot van wateren is nog veel te weinig bekend over de uitstoot van stedelijke wateren zoals grachten, vindt onderzoeker Koen Pelsma. “Er wordt veel naar landbouwwateren gekeken en dat is uiteraard heel belangrijk, maar bijvoorbeeld grachten in de stad worden daarbij een beetje vergeten. We hebben bepaalde aannames over dat water, maar tot mijn onderzoek was er in Nederland nog niet in de grachten gemeten.”
Waterbodemmonsters
Voor zijn onderzoek mat Pelsma de methaanuitstoot van de grachten van onder andere Amsterdam, Zaandam, Leiden en Zwolle. Hij gebruikte daarvoor een kernen-nemer (een soort plastic buis waarmee je een monster van water en de bodem kunt nemen) en een drijvende meetkamer. De bodemmonsters die hij naar boven haalde onderzocht hij in het lab. Zo stelde hij vast welke microben leven in de grachten en wat ze daar precies doen. Alle grachten bleken verschillend, maar ze bevatten wel allemaal methaanetende microben. “Dat betekent dus dat er methaan is, anders zouden die microben er niet zitten”, aldus Pelsma.
Bubbels
De onderzoeker bepaalde daarbij de hoeveelheid methaanuitstoot en de waterkwaliteit en ontdekte dat grachten van vijf van de zes onderzochte steden methaan lieten ontsnappen. “We hebben daarbij de bubbels die je weleens in sloten en grachten omhoog ziet komen niet eens gemeten. Mensen denken dat dat vissen zijn, maar het is methaan. En die bubbels zijn waarschijnlijk verantwoordelijk voor een groot deel van de methaanuitstoot.”
Biofilm
Pelsma schraapte in Amsterdam ook wat biofilm van de wanden van de kades, voor onderzoek. “Als je kijkt naar schilderijen uit de 17e eeuw, dan zie je daar ook al de biofilm op de kadewanden zitten. We weten dus al heel lang dat het er is, maar het was nooit onderzocht.” In de biofilm vond de microbioloog tevens methaanetende bacteriën. Dezelfde bacteriën waren ook aanwezig in vier andere steden, wat duidt op een biologische methaanfilter. “In de grachtenbodem van Amsterdam ontdekten we ook een andere manier om methaan te filteren, die plaatsvindt in de afwezigheid van zuurstof en naast de microben die methaan uitstoten. Deze tweede methaanfilter is bijzonder omdat het afhankelijk lijkt van hetzelfde organisch materiaal dat methaanbacteriën gebruiken om methaan de maken.”
Uitstoot verminderen
Er is volgens Pelsma meer onderzoek nodig om in kaart te brengen waar het methaan in de grachten vandaan komt en hoe de uitstoot is te verminderen. “Grachten zijn heel specifieke omgevingen. Er is geen bedding, er is geen oever, er zijn steile wanden die van hout, steen of beton zijn en de stroming is ook totaal anders dan bijvoorbeeld in een rivier of een beek. Er varen boten doorheen, die constant het leven op en onder water beroeren.” De promovendus wijst erop dat van het kleinoppervlaktewater (dus niet de rivieren en de meren) 12,5 procent stedelijk is. “We weten op dit moment niet wat van die wateren de uitstoot is.”
