Voor zeekleigebieden is nog niet nauwkeurig bekend waarom concentraties fosfor en stikstof sterk verschillen per gebied, en of het om verontreiniging door menselijk handelen gaat of dat er natuurlijke oorzaken in het spel zijn. Dat concludeert TNO na onderzoek in de notitie ‘Inzicht in achtergrondbelasting, stikstof en fosfor op waterkwaliteit kleipolders’.
De waterkwaliteit in Nederland kan door de aanwezigheid van te hoge concentraties stikstof en fosfor aangetast worden. Te veel van deze nutriënten in het oppervlaktewater kan bijvoorbeeld leiden tot overmatige algenbloei. Volgens het CBS wordt die belasting landelijk voor bijna 50 procent veroorzaakt door landbouw en 20 tot 30 procent komt voor rekening van rwzi´s. De rest heeft ten dele natuurlijke oorzaken, zoals door kwelwater. Althans, dat zijn de cijfers voor met name zandgronden en veengebieden. Voor zeekleipolders ontbreekt het aan gedetailleerde kennis over deze achtergrondbelasting.
Zeekleipolders
Voor zandgronden en veengebieden is de aanwezigheid en het gedrag van stikstof en fosfor goed gemodelleerd en beschreven. Voor de polders met zeeklei ligt dat anders. Inmiddels is uit diverse onderzoeken vast komen te staan dat door kwel de concentraties van fosfaat en ammonium (een vorm van stikstof) in grondwater hoog zijn in bijvoorbeeld de zeekleipolders Haarlemmermeer, de Beemster en op Goeree-Overflakkee. In zandgebieden is die achtergrondbelasting niet zo groot. In de zeekleipolders varieert die van gebied tot gebied van nagenoeg nul tot hoogstwaarschijnlijk tientallen procenten.
Complexe berekening
Behalve dat het berekenen van de nutriëntenbelasting door kwel van grondwater complex is en de aanwezigheid van andere bronnen dit nog complexer maakt, is de waterhuishouding van zeekleipolders zelf al gecompliceerd. Uit onderzoek van TNO bleek dat in de Schermerpolder de aanwezigheid van nutriëntenrijke kwel flink varieerde binnen de polder.
Veldgegevens en modellen
Met de aangescherpte landelijke regelgeving rond de belasting van het oppervlaktewater door stikstof en fosfor zijn geactualiseerde analyses gewenst van de bronnen die hieraan bijdragen. TNO doet dan ook de aanbeveling om de bijdrage van nutriëntrijke kwel, een natuurlijke bron, nauwkeurig vast te stellen door een combinatie van veldgegevens en hydrologische modellen. Op basis daarvan kan het nodig zijn geldende waterkwaliteitsnormen voor bepaalde gebieden aan te scherpen of juist te versoepelen.
Doel notitie TNO
De notitie is opgesteld naar aanleiding van recent onderzoek in de Schermerpolder gericht op nutriëntrijke kwel. Ook andere literatuur over hydrologische processen in bodems met (zee)klei, en biogeochemische processen van stikstof en fosfaat in de ondiepe ondergrond is verwerkt.
De notitie vat daarmee onderzoek samen dat in de afgelopen dertig jaar is uitgevoerd door TNO en andere (kennis)instellingen.
