De media berichten er breed over nu de eerste stranddagen zich hebben aangediend: het overheidsadvies om te voorkomen dat je zeeschuim binnenkrijgt vanwege verontreiniging met PFAS. Er is meer PFAS in zeeschuim dan in zeewater aanwezig, bevestigen eerste metingen door het RIVM in de kustprovincies. In navolging van Vlaanderen scherpt de Nederlandse overheid het advies nu aan met de nieuwe woordkeuze op de website zwemwater.nl: ´laat kinderen en huisdieren niet in zeeschuim spelen´.
De metingen in Nederland volgden op onderzoek in Vlaanderen naar PFAS in zeeschuim, dat in 2021 en 2022 op twee locaties enkele zeer hoge concentraties van PFAS-varianten als PFOS en PFOA in bemonsterd zeeschuim vond.
Eind 2023 maakte het RIVM bekend dat ook aan de Nederlandse kust op 14 verschillende locaties PFAS is aangetoond. Uit de metingen blijkt dat de concentraties PFAS in het Nederlandse zeeschuim vergelijkbaar zijn met die in Vlaanderen. Daarom heeft het ministerie van IenW het advies aangescherpt via de website www.zwemwater.nl, dat overigens moeilijk vindbaar is. “PFAS hechten, net als sommige andere chemische stoffen, virussen en bacteriën, goed aan (zee)schuim. Probeer dus te voorkomen dat je (zee)schuim binnenkrijgt en laat kinderen en huisdieren er niet in spelen”, is te lezen op de website Zwemwater van de overheden. Zwemmen in zeewater wordt niet afgeraden, maar men dient wel te douchen achteraf.
PFAS in Vlaanderen
Aan de Belgische kust waren de PFAS-concentraties in de zeewatermonsters, net als in Nederland, veel lager dan in de zeeschuimmonsters. Op twee locaties, bij Knokke en De Haan, werden door onderzoeksbureau VITO in 2021 en 2022 uiteenlopende en zeer hoge concentraties PFAS in de zeeschuimstalen gevonden, variërend van 8,7 tot 2400 microgram per liter voor de som van alle gedetecteerde PFAS-verbindingen. Dat waren met name PFOS en PFOA. In totaal vier PFAS-varianten (PFOS, PFOA, PFNA en PFHxS) vormden 90 % van de totale PFAS-concentraties in de meest verontreinigde zeeschuimstalen. Ondanks dat de blootstellingsberekeningen heel variabel waren en als oriënterend beschouwd dienden te worden, gaven de metingen wel aanleiding tot het advies om contact met zeeschuim aan de Belgische kust te beperken. “Dit advies moet in de eerste plaats gericht zijn op het beperken van ingestie (red: inslikken) van zeeschuim. Bijkomend is het advies om na huidcontact met PFAS houdend zeeschuim je af te spoelen na recreatie”, blijkt uit het onderzoeksrapport van VITO.
PFAS in Nederland
Op verzoek van het ministerie van IenW deed het RIVM in 2023 alvast een verkenning naar de aanwezigheid van PFAS in zeewater en zeeschuim. De provincies Zeeland, Zuid- en Noord-Holland lieten op twee momenten monsters nemen van het zeeschuim, op in totaal 14 verschillende locaties aan de Nederlandse kust. Er was echter niet altijd voldoende zeeschuim aanwezig om te bemonsteren. Bovendien waren de gemeten PFAS-concentraties vergelijkbaar met een eerdere monitoring in recreatieplas Berkendonk bij Helmond, waarop het Landelijk Zwemwater Overleg (LZO) het advies van het RIVM overnam van Berkendonk dat er geen risico was voor de gezondheid van zwemmers, ook niet voor het zwemmen in zeewater. In zeeschuim werden al wel hogere concentraties PFAS aangetroffen door het RIVM, maar dit leidde niet tot een ander advies. “Het is goed om er bewust van te zijn dat wanneer je zeeschuim aanraakt of inslikt dit tot extra blootstelling aan PFAS leidt. De algemene adviezen voor het zwemmen in open water zijn in dit geval ook van toepassing”, schreef voormalig minister Harbers in zijn brief van 12 december aan het oude kabinet.
Blootstelling via zeeschuim neemt RIVM mee
Het RIVM doet nog verder onderzoek naar de blootstelling aan PFAS en verwacht in september het eindrapport. Hierbij zal ook de blootstellingsroute via zeeschuim meegenomen worden in het brede PFAS-onderzoeksprogramma. In het schuim, dat van nature ontstaat in de zee als algen afsterven, maar ook door vervuiling van het water, zit in ieder geval een veel hogere concentratie PFAS dan in het zeewater zelf. Het is nog onduidelijk wat de risico´s voor mensen zijn, omdat informatie over hoeveel zeeschuim mensen binnenkrijgen bij verschillende activiteiten in zee of langs het strand ontbreekt. Het landelijke PFAS- onderzoek moet hier meer duidelijkheid over gaan geven. Door een breed scala aan blootstellingsroutes met elkaar te vergelijken, kan men zien waar het beste maatregelen genomen kunnen worden.
