De aanleg van de grindrug of dam in de Grensmaas moet worden gestaakt, oordeelt de rechtbank in Limburg tijdens een kortgeding op 17 september. Het gaat om een stortstenen verhoging dwars op een zijarm van de rivier die moet voorkomen dat de grindrivier te snel leegstroomt. De bestaande grindrug was een aantal keren doorgebroken en daarom koos Rijkswaterstaat voor een robuuste oplossing met een dam van 40 meter breed en minstens 3 meter hoog.
RWS was al begonnen met het aanbrengen van stortstenen in de Grensmaas voor het aanleggen van een nieuwe grindrug, om zo op tijd klaar te zijn voor het hoogwaterseizoen. De nieuwe dam moet ervoor zorgen dat de uiterwaarden bij Meers alleen overstromen bij hoogwater. De rest van de tijd wordt het water opgestuwd om zo het grondwaterpeil met name aan de Belgische kant van de Maas hoog te houden.
Deze aanleg van de grindrug stuitte op veel verzet bij natuurorganisaties, die vrezen dat de dam de natuurlijke dynamiek van de Maas zal verstoren en zo onherstelbare schade aan de natuur zal aanbrengen. Natuurmonumenten en ARK Rewilding dienden daarop officieel een klacht in tegen de plannen van Rijkswaterstaat. Op 17 september diende een kortgeding en de rechter heeft meteen mondeling uitspraak gedaan. RWS moet de aanleg van de nieuwe grindrug staken.
Eigendomsrecht weegt zwaarder
RWS werkt op het grondgebied van Natuurmonumenten, en daarom deed de natuurorganisatie een beroep op het eigendomsrecht. De rechtbank heeft nu besloten dat Rijkswaterstaat met de dam inbreuk maakt op het eigendomsrecht van Natuurmonumenten. Dat weegt namelijk zwaarder dan ‘het belang van Rijkswaterstaat om op deze manier de afspraken met de Vlaamse overheid na te komen’. Daarbij is relevant dat de vergunning nog niet onherroepelijk is en Rijkswaterstaat lange tijd geen herstelwerkzaamheden heeft uitgevoerd.
Werkzaamheden volledig ongedaan maken afgewezen
Natuurmonumenten vorderde ook dat de uitgevoerde werkzaamheden van RWS ongedaan worden gemaakt. Die vordering is afgewezen, omdat de werkzaamheden niet ongedaan kunnen worden gemaakt voordat het hoogwaterseizoen begint. Over de gevolgen daarvan kunnen partijen zelf afspraken maken.
Dalende grondwaterstand voorkomen
In de Grensmaas liggen diverse drempels en een grindrug met als doel water langer vast te houden om de grondwaterstand in België op peil te houden. De constructie zorgt ervoor dat het waterpeil iets opgestuwd wordt. Dat moet voorkomen dat natuurgebieden aan de Vlaamse Maasoever schade oplopen door dalende grondwaterstanden. In de afgelopen jaren is de bestaande rug een paar keer doorgebroken en door Rijkswaterstaat weer hersteld. RWS wil nu een nieuwe stenen dam aanleggen even verderop in de rivier, ter hoogte van het wilgeneiland en ooibos.
Lopend onderzoek RWS
Uit onderzoek dat Natuurmonumenten heeft laten uitvoeren door Bureau Stroming, blijkt dat er een alternatieve oplossing mogelijk is, die de bestaande natuurwaarden respecteert en waarbij de dynamische riviernatuur behouden blijft. Bovendien voert Rijkswaterstaat zelf ook nog een onderzoek uit naar de werkelijke effecten van de bestaande drempels en rug in de Maas. De natuurorganisaties verzoeken Rijkswaterstaat daarom met klem om de resultaten van dit onderzoek af te wachten en geen onomkeerbare acties te ondernemen. Herstel van de bestaande rug kan in de tussentijd de maatregel blijven om het waterpeil op hoogte te houden ter voorkoming van verdroging van de flanken van de Hoge Kempen in België. Dat herstel heeft de laatste jaren ook steeds goed gewerkt, mede omdat er voor een andere constructie is gekozen dan de oorspronkelijke rug. De nieuw herstelde plekken zijn niet opnieuw doorgebroken.
Vervolg in afwachting
Rijkswaterstaat legt nu het werk stil, in afwachting van de uitkomst van bezwaarprocedure bij het bevoegd gezag, de Inspectie voor de Leefomgeving. Bij de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) hebben zowel Natuurmonumenten, als ARK Rewilding Nederland en Sportvisserij Nederland formeel bezwaar ingediend tegen de vergunning voor de aanleg van de dam in de Grensmaas. Het is nog onbekend wanneer ILT de zaak behandeld.
