De deadline voor het behalen van de doelen in de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) zal door Waterschap Amstel, Gooi en Vecht (AGV) vrijwel zeker worden overschreden. Dat blijkt uit een aantal rapportages die db-lid Jennifer Bloemberg heeft voorgelegd aan het algemeen bestuur van het waterschap. Een juridische scan moet duidelijk maken wat de gevolgen zijn van de overschrijding en waar er nog kan worden bijgestuurd.
Bloemberg: “Met het maatregelpakket KRW 2022-2027 zijn we op weg om de waterkwaliteit te verbeteren. Voor een deel van de projecten is de resterende tijd te kort om ze uit te voeren. Daarom is de verwachting dat een deel van de maatregelen eind 2027 niet (volledig) uitgevoerd zal zijn. We houden vast aan onze ambitie: we realiseren de maatregelen zo snel als mogelijk.”
Groot pakket
Het waterschap is bezig met een groot pakket aan maatregelen, waarvoor 80,4 miljoen euro is uitgetrokken. Het gaat om 71 maatregelen, verdeeld over 28 projecten. Ongeveer de helft van de projecten is volgens het dagelijks bestuur voor eind 2027 klaar, maar er zijn ook projecten die niet eerder dan in 2030 zullen zijn afgerond. Van de tien belangrijkste projecten zijn er volgens AGV zeven voor eind 2027 klaar.
Klimaat, kreeft en karper
Het waterschap heeft een tussenevaluatie uitgevoerd, waarin halverwege de looptijd van het 3e Stroomgebiedsbeheerplan (2022-2027) wordt gekeken naar de voortgang in het uitvoeringsprogramma, naar de ontwikkeling van de toestand van de waterkwaliteit en naar ontwikkelingen in het AGV-gebied. ‘De waterkwaliteit in ons waterschap is nog onvoldoende en staat continu onder druk’, schrijft Bloemberg in het voorwoord van de tussenevaluatie. ‘We hebben te maken met historische en actuele verontreiniging en zien daarnaast de gebruiksdruk en klimaatdruk op het watersysteem eerder toenemen dan afnemen. Een zorgpunt van de laatste tijd ligt in 3 k’s: klimaat, kreeft en karper.’
Referentiejaren
‘De KRW-doelen zijn afgeleid voor het klimaat ten tijde van de referentiesituatie’, verduidelijkt ze. ‘Door de klimaatverandering halen we de doelen niet zonder verdere maatregelen.’ Daarnaast is de hoeveelheid kreeft enorm toegenomen sinds de referentiejaren. Kreeften knippen de watervegetatie weg en veroorzaken veel extra baggerbezwaar. En bodemwoelende vissen als karper zorgen voor bodemopwerveling. ‘We onderzoeken of we op een diervriendelijke wijze de bodemwoelende vissen kunnen herplaatsen, zodat het water zich kan herstellen. Intensieve inzet voor biodiversiteitsherstel is daarbij cruciaal om ecosystemen weer in balans te brengen’, aldus Bloemberg.
Stimulering
Daarnaast zegt het waterschap behoefte te hebben aan meer regie vanuit het Rijk op generieke maatregelen, zoals het verbieden van probleemstoffen als PFAS. Ook werkt AGV aan een stimuleringsaanpak van 2 miljoen euro per jaar voor gemeenten. Het doel is om gemeenten te helpen concrete stappen te zetten met het realiseren van maatregelen die bijdragen aan goede waterkwaliteit.
41 Waterlichamen
In het beheergebied van AGV liggen 41 KRW-waterlichamen, van de Amsterdamse grachten tot natuurgebieden als de Loosdrechtse Plassen. De provincies hebben hiervoor de doelen vastgesteld in hun regionale waterplannen. Voor alle wateren geldt dat ze niet achteruit mogen gaan op het gebied van waterkwaliteit. In 2022 heeft het bestuur van AGV de KRW-maatregelen vastgesteld, waarna in 2023 het bedrag voor de uitvoering beschikbaar is gekomen: 80,4 miljoen voor eigen maatregelen en 10 miljoen voor stimuleringsmaatregelen van derden en voor aanvullende maatregelen uit de tussenevaluatie.
Enorme hoeveelheid werk
Bloemberg: “De hamvraag is: halen we de doelen 2027? De verwachting is van niet, alle tekenen in beschouwing nemend. Dan zou alles wat nog niet op orde is in het derde groeiseizoen na nu, 2027, allemaal op orde moeten zijn. De directe vervolgvraag is: hebben we alle maatregelen uitgevoerd? Gezien de enorme hoeveelheid werk ziet het ernaar uit dat we de 80 + 10 miljoen euro niet in drie jaar weggezet krijgen. We hebben te maken met lange doorlooptijden, inspraaktermijnen en vergunningen. Wél zijn we op het punt van uitvoeren van de maatregelen met het grootste effect en de maatregelen waarvoor een subsidie (met vervaltermijn) beschikbaar is. In de uitvoering geven we prioriteit aan de maatregelen met een groot effect.”
Verwijder generieke maatregelen
“We weten nu ook dat niet alle maatregelen die daarna nog komen ook daadwerkelijk opgeleverd zullen zijn eind 2027”, vervolgt ze. “Maar ze zullen wel zoveel mogelijk in uitvoering zijn, met zicht op een oplevertermijn. We blijven doorgaan tot we alles opgeleverd kunnen hebben, uiteindelijk gaat het erom dat we schoon en gezond water realiseren. Het handelingsperspectief nu is: maak de maatregeltabel zo concreet en scherp mogelijk. Verwijder die generieke maatregelen per waterlichaam die met misschien te veel gemak zijn doorvertaald naar de waterlichamen. En als al dat werk gedaan is, dan hebben we een helder verhaal.”
Juridische procedures
Als de doelen niet zijn gehaald in 2027 toetst de Europese Commissie of al het mogelijke is gedaan om de doelen te realiseren. Het is nog niet duidelijk welke sancties de Europese Commissie eventueel zal toepassen bij in gebreke blijven. Ook nu al zijn er risico’s. Zo kunnen mensen of organisaties juridische procedures starten tegen het waterkwaliteitsbeleid, bijvoorbeeld als het waterschap niet voldoet aan het verslechteringsverbod. Dat verbod geldt altijd en niet pas in 2027.
Doelverlaging of -fasering
In het uiterste geval, als alle mogelijke maatregelen niet leiden tot het gewenste doel, kan een land een beroep doen op de uitzonderingsbepaling die de KRW biedt en doelverlaging aanvragen. Dit is pas in 2027 eventueel aan de orde. Ook een verdere doelfasering behoort tot de mogelijkheden, maar dat mag alleen als de doelen door natuurlijke omstandigheden nog niet zijn gehaald. De voorwaarde hierbij is dat alle maatregelen zijn uitgevoerd.
Juridische scan
AGV laat net als alle andere waterschappen binnen Rijn-West een onafhankelijke juridische toets uitvoeren door de Universiteit van Utrecht. Nu de deadline van 2027 voor het bereiken van de doelen nadert, vragen de waterschappen zich af of zij op dit moment de KRW goed meenemen in al hun werkzaamheden en zo niet, hoe dit beter kan. Zodat eventueel nog kan worden bijgestuurd. De resultaten van de juridische scan worden in het najaar van 2024 verwacht.
‘We kunnen dit niet alleen’
Jennifer Bloemberg: “Wij werken als waterschap ontzettend hard voor de waterkwaliteit. Vaak zijn wij zelf initiatiefnemer. Wanneer wij onze eigen maatregelen kunnen uitvoeren, dan verwachten wij dat we 60 procent kunnen bijdragen aan een gunstig resultaat. Om de KRW-doelen te halen, hebben wij echter ook maatregelen van andere partijen nodig. Het gaat hier met name om gemeentes, natuurorganisaties en agrariërs. Maatregelen van deze partijen dragen samen voor 40 procent bij aan het doelbereik en zijn van groot belang. We kunnen de KRW-doelstellingen dus alleen bereiken door nauwe samenwerking tussen de belanghebbende partijen.”
