Staatssecretaris Jansen van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) stelt in een recente Kamerbrief dat de toepassing van staalslakken, mits binnen de geldende regelgeving, veilig kan plaatsvinden. Ondanks zorgen over de ecologische impact blijft Rijkswaterstaat doorgaan met het gebruik van staalslakken voor het versterken van vooroevers, onder andere in de Oosterschelde.
Staalslakken, restproducten uit de staalproductie, passen aannemers in de waterbouw op verschillende manieren toe, zoals voor oeverbescherming tegen erosie en in golfbrekers en dijkversterkingen.
Voor aannemers zijn staalslakken een goedkoper alternatief dan zand en grind, wat volgens de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een prikkel kan zijn om meer staalslakken te gebruiken dan noodzakelijk of om ze toe te passen zonder noodzaak.
Bij ophogingen en aanvullingen zullen aannemers eerder kiezen voor staalslakken, om geld te besparen dan voor bouwmateriaal waarvoor ze moeten betalen, stelt de ILT
Milieu-effecten
De zorgen over de impact op het milieu nemen toe. Op meerdere locaties is de toepassing van staalslakken omstreden geraakt. Een voorbeeld is de voormalige afvalstort in Eerbeek. In 2019 zijn hier 230.000 ton staalslakken aangebracht. Dit werd gedaan om een stabiele ondergrond te creëren voor de installatie van 17.000 zonnepanelen op de stortplaats.
Omwonenden en het waterschap maken zich al jaren zorgen over de huidige situatie. Verontreinigd water loopt niet alleen op de stortplaats de bodem in, ook belandde het een keer op naastgelegen bospad en camping, meldt Omroep Gelderland
Staatssecretaris Jansen bezocht daarom onlangs Eerbeek om met vertegenwoordigers van onder meer de Stichting Natuurlijk Schoon Eerbeek in gesprek te gaan. Hij deelde via LinkedIn dat het ministerie werkt aan nieuwe bodemregelgeving om verkeerd gebruik van staalslakken tegen te gaan, en dat vanaf 2026 een informatieplicht zal gelden. Dan wordt vooraf beoordeeld of er gevaren zijn voor mensen en dieren in de omgeving.
Kamerbrief
In een recente Kamerbrief reageert Jansen op vragen van Tweede Kamerleden Kosti?Ó (PvdD), Van Kent (SP), Gabriëls (GroenLinks-PvdA) en Bamenga (D66). Hij laat weten dat er volgens hem geen aanleiding is om het gebruik van staalslakken in de Deltawateren op te schorten of te stoppen. Er zijn diverse onderzoeken uitgevoerd naar de effecten van staalslakken, waaruit volgens hem blijkt dat er geen onaanvaardbare effecten zijn op de waterkwaliteit of ecologie.
Onderzoeken
De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) concludeerde in april dat de huidige wettelijke regels de risico’s voor mens en milieu niet voldoende afdekken. Deze bevinding is gebaseerd op een onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in opdracht van de ILT.
Volgens dit onderzoek ontstaan bij toepassing van staalslakken in grote hoeveelheden en dikkere lagen grotere risico’s dan eerder gedacht, vooral wat betreft het vrijkomen en verspreiden van (mogelijk) schadelijke stoffen in het milieu.
Verstoring onderwaterleven
De WUR publiceerde in april het rapport ‘Uitloging LD-staalslakken: Overzicht bestaande kennis van de effecten bij toepassing in de Ooster- en Westerschelde.’
In het rapport staat onder meer dat, hoewel er zorgen zijn over de uitloging van metalen uit staalslakken, de huidige kennis geen significante negatieve effecten aantoont op mosselen in de Oosterschelde en Westerschelde.
Wel is er sprake van verstoring van het onderwaterleven tijdens dijkversterkingen, en kunnen specifieke omstandigheden, zoals verwering van de staalslakken, leiden tot uitloging van stoffen die mogelijk ophopen in de voedselketen.
Massale sterfte
Verder zijn er in april 2024 nieuwsartikelen, waaronder een bericht op de site van de NOS, verschenen die melding maken van massale sterfte onder Oosterscheldekreeften en de mogelijke rol van staalslakken hierin. Deze artikelen benadrukken de zorgen van vissers en onderzoekers over de impact van staalslakken op het ecosysteem van de Oosterschelde.
Erkenning signalen
Jansen erkent de signalen dat het slecht gaat met schaal- en schelpdieren in de Oosterschelde en dat er onderzoek wordt gedaan naar de oorzaak. “Ik begrijp de zorgen, maar er is geen aanleiding om te veronderstellen dat dit veroorzaakt zou zijn door staalslakken. Natuurlijk houd ik de resultaten van dit onderzoek in de gaten”, aldus de staatssecretaris.
Europees onderzoek
Ook in andere Europese landen zijn zorgen over de gezondheidsklachten van mensen die worden blootgesteld aan stofdeeltjes van staalslakken. Ze bevatten volgens bureau REACH voor een klein deel de irriterende chemische stoffen calciumoxide en calciumdihydroxide. De gemelde gezondheidsklachten zijn onder andere irritatie aan de huid, ogen en luchtwegen, bloedneuzen en zelfs brandwonden aan de huid. Ook is het water in nabijgelegen sloten zeer basisch, wat schadelijk is voor het milieu. Daarnaast bevatten staalslakken enkele verbindingen van zware metalen.
Tata Steel
Volgens Tata Steel blijkt uit de registratie van dit (rest)product dat het geen effecten op de gezondheid en het milieu heeft. Toch is het zorgwekkend dat omstanders dergelijke klachten ervaren, aldus bureau REACH op LinkedIn.
Bureau REACH werkt aan een ‘regulatoire management optie analyse’ (RMOA) om samen met andere lidstaten te onderzoeken hoe deze zorgen kunnen worden aangepakt. Deze RMOA zal dienen als basis voor aanvullende maatregelen om mens en milieu beter te beschermen tegen de gezondheidseffecten van het gebruik van staalslakken.
