Wereldwijd dreigt bijna een kwart van alle vissen, kreeftachtigen en libellen die in het zoetwater leven uit te sterven. Dat blijkt uit internationaal onderzoek in Nature, uitgevoerd onder 23,496 bedreigde diersoorten die op de Rode Lijst staan van de International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN). Watervervuiling is de grootste boosdoener.
Bijna een kwart van het zoetwaterfauna wereldwijd wordt met uitsterven bedreigd, is te lezen in een grootschalig onderzoek in Nature op 8 januari 2025. Van de 23.496 bedreigde diersoorten op de Rode Lijst van de IUCN blijken kreeftachtigen het meest bedreigd in hun voortbestaan, zo´n 30% van alle soorten kreeftachtigen. Daarna komen de zoetwatervissen met 26% soorten en 16% van alle libellen wereldwijd die dreigen uit te sterven. De grootste bedreigingen zijn volgens de internationale onderzoekers de watervervuiling, want 54% van de zoetwatervissen, kreeften en libellen gaan hierdoor naar verwachting ten onder. Nederland laat daarentegen een ander beeld zien: het CBS becijferde recent dat de zoetwaterfauna juist is toegenomen met 89% sinds 1990.
Bedreigingen
Meer dan de helft van de zoetwatervissen, kreeften en libellen wordt dus in het voortbestaan bedreigd door de lage waterkwaliteit. Daarna volgen de aanleg van dammen voor 39%, habitatvernietiging door ontbossing of agro-industrie (landbouw) voor 37% en bijna 30% door invasieve soorten of ziekten.
Zoetwatervissen meest bedreigd
Voor de meeste soorten gaat het om een combinatie van de genoemde bedreigingen die een risico vormen voor de voortplanting. Bovendien zit er overlap in de bedreigingen, zoals bijvoorbeeld de vervuiling van het water en de landbouw, aldus de onderzoekers. Vissen worden geconfronteerd met de grootste verscheidenheid aan bedreigingen en worden ook vaak getroffen door invasieve soorten en ziekten (33%), landbouw (32%) en overbevissing (27%), waarbij dit laatste voornamelijk verband houdt met doelgericht oogsten. Klimaatverandering en extreme weersomstandigheden spelen ook mee als bedreiging: een vijfde van de bedreigde zoetwatervissen ondervinden nadelige invloeden hiervan. De onderzoekers verwachten dat deze bedreiging in de toekomst nog verder toeneemt.
Geen weekdieren in analyse
Weekdieren zoals slakken en mosselen zijn niet meegenomen in de analyse door Nature van de dieren op de Rode Lijst, omdat minder dan de helft van de soorten bekend is op de lijst en dit een vertekend beeld zou geven in de resultaten. Maar van de soorten die wel op de Rode Lijst staan, wordt bijna een derde met uitsterven bedreigd.
Grootste bedreiging in Europa
De grootste diversiteit aan zoetwatervissen, kreeftachtigen en libellen komt voor in de tropen, maar de gebieden met het grootste aantal bedreigde soorten zijn vooral die rond de Middellandse Zee, Turkije en de Levant. Vermoedelijk komt dat door de combinatie van een kleiner oppervlak aan zoetwaterbiotopen, maar wel een grotere vraag naar water voor huishoudelijk en agrarisch gebruik.
Nederland: juist toename zoetwaterfauna
Overigens is in Nederland sinds 1990 het aantal soorten in zoetwater en moeras juist toegenomen, met 89%, bleek recent uit de cijfers van het CBS. Dat kwam vooral door een betere waterkwaliteit. Dat leidde onder andere tot herintroductie van de otter. De Living Planet Index, om biodiversiteit te meten, nam daarbij met 13 procent toe. Daarentegen namen diersoorten op het land juist met 27% af, zoals in open natuurgebieden, agrarisch en stedelijk gebied. Belangrijke oorzaken zijn een hoge stikstofdepositie, verdroging en versnippering van leefgebieden.
Het CBS berekent de Nederlandse LPI, die de gemiddelde ontwikkeling laat zien van de populaties van bijna alle soorten broedvogels, reptielen, amfibieën, vlinders en libellen, en van een groot deel van de soorten zoogdieren en zoetwatervissen in Nederland. Daarnaast berekent het CBS de ontwikkeling van dieren die leven in zoetwater en moeras, en die van dieren die leven op het land.
.){kind=link}