Recent onderzoek van het Wereld Natuur Fonds (WNF) toont aan dat het herstel en gecontroleerd laten overstromen van uiterwaarden langs rivieren een belangrijke bijdrage levert aan het verminderen van broeikasgassen. Door intensieve akkers om te vormen tot meer natuurlijke graslanden, boomgaarden en bossen, nemen deze gebieden aanzienlijk meer koolstof op.
Die verhoogde koolstofopname compenseert de uitstoot van sterkere broeikasgassen zoals methaan en lachgas, die onder andere vrijkomen bij intensief landbouwgebruik. Dat blijkt uit onderzoek van WWF-CEE (World Wildlife Fund – Central and Eastern Europe), de Oost-Europese tak van het WNF. Het onderzoek is drie jaar lang gedaan langs de Tisza-rivier in Hongarije.
Herstel van natuurlijke overstromingen
In het onderzoek is gekeken naar voormalige overstromingsgebieden die grotendeels waren drooggelegd om er akkerbouw te kunnen doen. Volgens WWF-CEE is meer dan negentig procent van alle uiterwaarden langs grote Europese rivieren aangetast. Door gecontroleerde overstromingen toe te staan in herstelde gebieden, kunnen rivieren overtollig regenwater kwijt, waardoor schadelijke hoogwaterpieken worden afgezwakt. Tegelijkertijd draagt deze aanpak bij aan een betere grondwatervoorraad tijdens droge periodes.
Van kale akkers naar ‘weelderige ecosystemen’
In de praktijk blijkt dat delen van de Tisza-oever die opnieuw zijn ingericht voor periodieke overstromingen, veranderen in gras- en weilanden, boomgaarden en kleinschalige akkers met een hogere biodiversiteit. De extra vegetatie – variërend van waterplanten tot bomen – legt koolstof vast, waardoor de totale uitstoot van broeikasgassen in balans wordt gebracht of zelfs onder de nul uitkomt. Intensieve akkerbouw met hoge meststoffeninput bleek vanuit klimaatperspectief ongunstig, vooral vanwege de hoge lachgasuitstoot.
Buffer tegen extreem weer
Naast klimaatwinst fungeren de herstelde uiterwaarden als een natuurlijke buffer tegen extreme weersomstandigheden. Ze kunnen hevige regenval opvangen en beperken daarmee het risico op overstromingen. In tijden van droogte blijft de bodem langer vochtig dankzij een hogere grondwaterstand, en de extra vegetatie zorgt voor een gunstiger microklimaat.
Belang voor Europa
Als zo’n 60 procent van de aangetaste uiterwaarden wordt omgevormd tot extensief beheerd gebied met gecontroleerde overstromingen, kan dat volgens de onderzoekers leiden tot aanzienlijke milieu- en klimaatvoordelen. Het onderzoek onderstreept dat natuurlijk overstromingsbeheer een opschaalbare oplossing kan zijn voor zowel klimaatmitigatie als natuurherstel. Door ruimte te geven aan natuurlijke overstromingen en landbouwgrond op duurzame wijze te beheren, wordt niet alleen bijgedragen aan het behalen van Europese klimaatdoelen, maar ook aan de biodiversiteit en waterveiligheid, stelt WWF-CEE.
Boeren boos
In Nederland is er nog de nodige discussie over de inrichting en het gebruik van uiterwaarden. In sommige waterschappen en provincies werken waterbeheerders, agrarische natuurverenigingen, boeren, burgers en vrijwilligers samen aan het natuurbeheer op de uiterwaarden. Maar elders zijn boeren boos als de waterbeheerders en natuurbeheerders natuurvriendelijk oeverbeheer willen invoeren.
