Hoe beweegt plastic afval zich vanuit het Friese oppervlaktewater richting de Waddenzee? Met het project Gjin Plestik nei ús Waad wordt dat nu inzichtelijk gemaakt met GPS-trackers. Op vrijdag 7 februari gaven vijf Friese bestuurders het startschot door de eerste oranje drijvers te water te laten in de Leeuwarder Prinsentuin.
Plastic in water vormt een groeiend milieuprobleem. Het breekt langzaam af in microplastics en kan schadelijk zijn voor ecosystemen, dieren en mensen. Onderzoek van de Waddenacademie wijst uit dat ongeveer 75 procent van het plastic in de Waddenzee afkomstig is uit Nederland. Met Gjin Plestik nei ús Waad willen onderzoekers en overheden nu beter inzicht krijgen in de rol van het Friese binnenwater.
Oranje drijvers met GPS-tracker
Om dat te onderzoeken, gooiden gedeputeerde Friso Douwstra (Provincie Fryslân), dagelijks bestuurder Monique Plantinga (Wetterskip Fryslân), wethouders Gijs Jacobse (Leeuwarden) en Michel Rietman (Súdwest-Fryslân) en Gerben Huisman (directeur Waddenfonds) de eerste GPS-drijvers in het water.
Deze oranje drijvers – ter grootte van een frisdrankflesje – registreren hun route onder invloed van wind en stroming. De data zullen helpen om te begrijpen hoe plastic zich door de Friese wateren verplaatst. Het is de eerste fase van het project.
Camera’s en bemonsteringen
Naast de GPS-drijvers worden op strategische locaties camera’s geplaatst bij bruggen om langsdrijvend afval vast te leggen. Kunstmatige intelligentie analyseert de beelden om patronen in de verspreiding van plastic te ontdekken. Ook vinden op tientallen locaties bemonsteringen plaats met fijnmazige netten om microplastics te filteren.
Serious Game
In de tweede fase wordt er samen met alle partners en de resultaten uit de eerste fase een Serious Game georganiseerd, om zo op een interactieve manier met elkaar tot de beste keuzes te komen voor verschillende maatregelen.
Van meten naar aanpakken
De verzamelde data worden in de derde fase gebruikt om gerichte maatregelen te treffen. Zo zullen afvangsystemen op strategische plekken plastic uit het water halen. Doel is opm de effectiviteit van de systemen te testen. Na een jaar volgt een evaluatie van de maatregelen, waarna er nog tijd is om aanpassingen te doen., Tegelijkertijd worden preventieve campagnes opgezet om bewustwording te vergroten en vervuiling te voorkomen.
Delen van resultaten
De vierde en tevens laatste fase draait om het delen van de resultaten. Dit zal onder andere gebeuren in een visueel aantrekkelijke brochure, dat ook voor niet-experts toegankelijk (en te begrijpen) is. Daarnaast zal er een eindsymposium worden gehouden en zal er een projectvideo online worden geplaatst. Tijdens het symposium wordt er een overzicht gegeven van het project, waarbij de kennis en informatie over het project wordt gedeeld.
Samenwerking en financiering
Gjin Plestik nei ús Waad wordt uitgevoerd door Noria Sustainable Innovators uit Delft. Het project loopt tot eind 2027 en kost ruim 1,2 miljoen euro, waarvan bijna de helft gefinancierd wordt door het Waddenfonds. Provincie Fryslân, Wetterskip Fryslân en de gemeenten Leeuwarden en Súdwest-Fryslân dragen financieel bij en nemen actief deel aan de projectontwikkeling.
