Twintig jaar geleden, tussen 19 en 28 februari 1999, voltrok zich in Nederland een stille ramp. Bezoekers van de Westfriese Flora in Bovenkarspel raakten besmet via verneveld water uit een bubbelbad dat was gevuld met water uit een brandslang waarin zich de agressieve Legionella pneumophila-bacterie had ontwikkeld. Het leidde tot 206 ernstig zieken en 32 doden. Op 9 maart 2019 organiseert de Stichting Veteranenziekte een herdenking van deze tragische gebeurtenis die een ommekeer inluidde voor het legionellabeleid in Nederland.
De legionellaramp leidde voor de slachtoffers tot jarenlange gezondheidsproblemen en juridische gevechten met de eigenaar en bubbelbadenverkoper. Veel slachtoffers zijn na de besmetting nooit helemaal hersteld en zij ondervinden nog dagelijks de gevolgen van de ramp. In Nederland ontstond er na de ramp extra aandacht voor de preventie en de risico’s van Legionella. Zo ontstond ook de Stichting Flora Veteranenziekte, die inmiddels is omgedoopt tot de Stichting Veteranenziekte. Deze stichting houdt zich bezig met voorlichting en ondersteuning van patiënten en fungeert als een soort publieke waakhond.
Extra onderzoek en regelgeving
In 2003 liet STOWA naar aanleiding van de ramp een studie uitvoeren naar de aanwezigheid van Legionella op rioolwaterzuiveringsinstallaties. Daaruit bleek destijds dat gezondheidsrisico’s op rioolwaterzuiveringen niet aannemelijk zijn. Sinds 2004 gelden voor gebouwen met een hoger risico (prioritaire locaties) extra strenge regels met betrekking tot legionellapreventie. Het gaat dan specifiek om locaties waar mensen extra kwetsbaar zijn, zoals ziekenhuizen, hotels of zorginstellingen. Minister Van Nieuwenhuizen van Infrastuctuur en Waterstaat wil verzorg- en verpleeghuizen die omgevormd zijn tot woonzorgcentra binnenkort toevoegen aan de lijst van prioritaire instellingen. Op deze locaties mag dan gebruik worden gemaakt van speciale zuiveringsinstallaties zoals bijvoorbeeld koper-zilver ionisatie.
Toename van Legionella
Op dit moment staat Legionella ook hoog op de politieke agenda. Het aantal legionellabesmettingen lijkt de laatste jaren toe te nemen, mogelijk als gevolg van klimaatverandering. Volgens het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) lag het Nederlandse aantal ziektegevallen in 2017 zelfs boven het Europees gemiddelde. En was er met ruim 519 patiënten sprake van een recordjaar. Volgens ISSO, het kennisinstituut voor installatietechniek, kan dat onder meer komen doordat ontwerpers, bouwbedrijven, installateurs en beheerders van risicovolle installaties de bestaande wet- en regelgeving voor legionellapreventie onvoldoende naleven.
Politieke aandacht
Ook is er commotie aan de hand van twee recente uitbraken van legionella bij industriële waterzuiveringen in Brabant. In de gemeenten Boxtel en Son in Brabant zijn meerdere mensen ernstig ziek geworden doordat zij in de buurt van een biologische waterzuivering kwamen. In Nederland staan er volgens het CBS ongeveer 200 biologische zuiveringen, maar deze locaties worden niet standaard geïnspecteerd. Dat leidt tot ongerustheid bij politici.
Meer onderzoek
Op verzoek van de Tweede Kamer doet het RIVM nu literatuuronderzoek naar legionella-uitbraken en inventariseert het instituut industriële zuiveringen. STOWA is bezig met een onderzoek naar warme deelstromen op rioolwaterzuiveringsinstallaties. De uitkomsten van deze onderzoeken worden in het najaar en in de loop van 2019 verwacht.
