Overheden en drinkwaterbedrijven gaven in 2020 7,7 miljard euro uit om Nederland te beschermen tegen overstromingen en te zorgen voor voldoende en schoon (drink)water. Dat is 2,9 procent meer dan in 2019, maar het heeft niet geleid tot een hogere lastendruk voor huishoudens. Dat komt door de doelmatigheidswinst die wordt behaald in waterketen en watersysteem.
U leest nu een PREMIUM artikel op WaterForum. Benieuwd wat dat verder inhoudt? U vindt hier onze uitleg: Uitleg WaterForum online PREMIUM artikelen.
Een en ander blijkt uit de rapportage De Staat van Ons Water, die demissionair minister Van Nieuwenhuizen op 26 mei aan de Tweede Kamer stuurde. De afspraken die haar ministerie, de Unie van Waterschappen, VNG, IPO en Vewin in 2011 maakten in het Bestuursakkoord Water om de doelmatigheid in het waterbeheer verder te vergroten, met als doel de verwachte kostenstijging te verlagen, blijken effect te sorteren. De totale gerealiseerde doelmatigheidswinst bedroeg in 2019 al 1 miljard euro, ruimschoots meer dan de doelstelling van 750 miljoen euro, die in 2020 behaald zou moeten zijn.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Gemiddelde lastendruk gedaald
De kosten voor het waterbeheer worden via lokale belastingen, rijksbelastingen en drinkwatertarieven betaald door de huishoudens en bedrijven in ons land. De Staat van Ons Water geeft aan dat de gemiddelde lastendruk in de afgelopen tien jaar gedaald is. Een huishouden met één kind en een koopwoning van gemiddelde waarde betaalde in 2020 gemiddeld 834 euro voor het waterbeheer in Nederland. In 2010 was dat nog bijna 900 euro per jaar.
Tekst loopt door onder de afbeelding
De overheden met een rol in het waterbeheer en de drinkwaterbedrijven spraken in 2011 in het Bestuursakkoord Water (BAW) af om de kostenstijging te beperken (doelmatigheidswinst) en de belastingen en drinkwatertarieven voor huishoudens en bedrijven (lastendruk) betaalbaar te houden. Een harde doelstelling was een doelmatigheidswinst te realiseren die oploopt tot ten minste 750 miljoen euro per jaar in 2020. Die winst is al een jaar eerder ruimschoots gerealiseerd. Zowel in de waterketen als in het watersysteem waren er positieve ontwikkelingen.
Ontwikkelingen in de waterketen
In 2019 was er, evenals in de voorgaande jaren, sprake van een gematigde stijging van de belastingen voor de rioolwaterketen. De belastingopbrengsten van waterschappen en gemeenten in de rioolwaterketen waren 520 miljoen euro lager dan in de prognose die is opgesteld bij het maken van de afspraken in het BAW. De doelmatigheidswinst is daarmee groter dan verwacht. Deze doelmatigheidswinst is volgens de waterpartijen mede te danken aan een andere investeringsstrategie. Zo worden nut en noodzaak van investeringen beter in beeld gebracht en zorgt de combinatie van assetmanagement en risicogestuurd onderhoud ervoor dat de technische levensduur van objecten optimaal wordt benut. Bovendien nemen gemeenten en waterschappen investeringsbeslissingen vaker gezamenlijk.
De kosten van de drinkwaterbedrijven ontwikkelden zich in 2019 gunstiger dan in de BAW-prognose en zijn inmiddels 148 miljoen euro per jaar lager dan in 2011 werd verwacht bij het sluiten van het BAW. Dit komt met name doordat besparingen sneller zijn doorgevoerd en extra besparingen zijn bereikt in de operationele bedrijfsvoering. De investeringen van veel drinkwaterbedrijven stijgen, maar blijven op sectorniveau nog iets achter bij de prognose. Net zoals in de rioolwaterketen, spelen verbeteringen in het assetmanagement hierbij een belangrijke rol.
Betere afstemming en samenwerking
De afgesproken doelmatigheidswinst in de waterketen komt grotendeels tot stand door verbeterde afstemming van taken en intensievere samenwerking tussen gemeenten, waterschappen en drinkwaterbedrijven. Gemeenten en waterschappen hebben hun krachten gebundeld in 49 regio’s, waarbij ook de drinkwaterbedrijven zijn betrokken. Unie van Waterschappen, VNG en Vewin stimuleren en faciliteren regionale samenwerkingsverbanden die ook gebruik kunnen maken van de community om kennis met elkaar te delen, bijvoorbeeld via het digitale platform www.samenwerkenaanwater.nl.
Net zoals de gemeenten en de waterschappen werken drinkwaterbedrijven ook buiten de waterketen veel samen met andere organisaties, waaronder de nutsbedrijven. De bedrijven voeren werkzaamheden voor verschillende nutsfuncties, waaronder aanbesteden, projectmanagement en toezicht, zoveel mogelijk gezamenlijk uit.
De waterschappen genereren extra doelmatigheidswinst in het waterbeheer door maatregelen in de eigen organisatie en door de samenwerking met andere waterschappen en met gemeenten, Rijk en provincies te verbreden en te intensiveren. Een voorbeeld is de samenwerking van de waterschappen met de gemeenten op het gebied van belastingheffing.
Ontwikkelingen in het watersysteem
Diverse doelmatigheidsinitiatieven, waaronder intensivering van de samenwerking met Rijkswaterstaat en de gemeenten bij het heffen en invorderen van lokale belastingen, hebben er volgens de opstellers van de rapportage toe geleid dat de belastingopbrengsten van de waterschappen voor het watersysteem in 2019 285 miljoen euro lager waren dan verwacht bij de start van het BAW.
De kosten die provincies voor het waterbeheer maken, zijn ruim 50 miljoen euro per jaar lager dan destijds verwacht – bij die berekening zijn de vervallen taken buiten beschouwing gelaten. Dit komt met name door intensievere samenwerking van provincies met waterschappen op het gebied van ruimtelijke planvorming. Ook is volgens de waterpartijen de efficiency toegenomen, waarmee de afgesproken doelmatigheidswinst van 9 miljoen euro is bereikt.
Rijkswaterstaat realiseerde de doelmatigheidsdoelstelling van 25 miljoen euro per jaar als onderdeel van het programma versoberingen en een totaalpakket aan efficiencymaatregelen van 800 miljoen euro per jaar om tot dekking van de onderhoudsopgave tot en met 2020 te komen. De verwachte prognoserealisatie van dit programma bedraagt 815 tot 820 miljoen euro per jaar, waarbinnen de BAW-doelmatigheidsdoelstelling ruimschoots gerealiseerd wordt. Voor het hoofdwatersysteem werkt Rijkswaterstaat efficiënter door een daling van de prijs voor zandsuppleties via een andere wijze van aanbesteden en het meerjarig contracteren van het overige variabel onderhoud.
Tekst loopt door onder de afbeelding
Ruim 1 miljard winst
De afspraak die waterschappen, gemeenten, provincies, Rijk en drinkwaterbedrijven in 2011 in het Bestuursakkoord Water hebben gemaakt, was om een gezamenlijke doelmatigheidswinst te realiseren oplopend tot ten minste 750 miljoen euro per jaar in 2020. De eindrapportage De Staat van Ons Water laat zien dat in 2019 een doelmatigheidswinst van circa 668 miljoen euro is gerealiseerd in de waterketen en circa 404 miljoen euro in het watersysteem. De totale gerealiseerde doelmatigheidswinst bedraagt hiermee ruim 1 miljard euro, ruimschoots meer dan de doelstelling van tenminste 750 miljoen per jaar.
Hierdoor is de lastendruk voor inwoners en bedrijven minder toegenomen dan zonder het BAW het geval zou zijn geweest, stellen de waterpartijen in de rapportage: “De gerealiseerde doelmatigheidswinst blijkt uit de ontwikkeling van de belastingopbrengsten en de drinkwaterkosten, waarbij de reeds hoge prestaties op hetzelfde niveau zijn gebleven of verbeterd.” Op grond van de ontwikkelingen verwachten de opstellers van de rapportage dat de beoogde doelmatigheidsdoelstelling ook in 2020 is gerealiseerd. De definitieve cijfers over dat jaar worden in juli bekend.
U heeft een PREMIUM artikel op WaterForum gelezen. Benieuwd wat dat verder inhoudt? U vindt hier onze uitleg: Uitleg WaterForum online PREMIUM artikelen.
