De huidige provinciale normen voor wateroverlast zijn in de toekomst niet meer houdbaar, blijkt uit een onderzoek door STOWA onder waterbeheerders. De generieke normen voor het beschermen van weilanden en bebouwde gebieden zijn in de toekomst niet transparant en flexibel genoeg voor het bepalen van preventieve maatregelen.
Om wateroverlast te beperken en te voorkomen, zijn eerder de Nationaal Bestuursakkoord Water(NBW)-werknormen vastgelegd in provinciale verordeningen waarmee de zorgplicht van het waterschap is afgebakend. Ondanks dat de normen aan inwoners en (agrarische) bedrijven duidelijkheid geeft over de bescherming die het waterschap biedt tegen wateroverlast, blijkt de huidige werkwijze niet altijd navolgbaar en transparant. De Unie van Waterschappen vroeg zich ook af of het bestaande stelsel transparant en toekomstbestendig is. Op verzoek van de Unie van Waterschappen voerde STOWA daarom een inventarisatie uit op dit vraagstuk.
Knelpunten
Uit interviews met alle waterschappen en enkele provincies bleek dat veel waterbeheerders knelpunten ervaren met het huidige stelsel van de provinciale normering, dat geldt voor wateroverlast door inundatie vanuit oppervlaktewater wegens neerslag. Die knelpunten hebben betrekking op klimaatverandering en de zorg dat het aanpassen van het watersysteem aan gebruiksfuncties in de toekomst niet langer houdbaar is. Ook bestaat de wens voor een meer gebiedsgerichte aanpak, met ook andere doelen zoals effecten van droogte beperken, bodemdaling en de zorg voor een goede waterkwaliteit.
Stelsel optimaliseren όf herijken
De huidige provinciale normering met generieke normen op basis van functies lijkt op dit moment onvoldoende ruimte en flexibiliteit te bieden om op genoemde ontwikkelingen te anticiperen of mee te bewegen, stelt het onderzoeksrapport van STOWA. De opstellers van het rapport komen met 2 sporen om de knelpunten in de normering op te lossen: het huidige stelsel van binnenuit optimaliseren of herijken.
Basisbeschermingsniveau
De uitdaging voor de komende decennia ligt in het toewerken naar een basisbeschermingsniveau met betrekking tot de afvoer- en bergingscapaciteit van het watersysteem. Dit heeft tot gevolg dat het niet langer de opgave is om ten alle tijden het watersysteem aan te passen aan veranderende omstandigheden, maar vooral in te zetten op het beschermen van objecten (objectgerichte maatregelen) en het aanpassen van functies. Er is dus een omslag nodig naar ‘functie volgt het watersysteem’.
Gebiedsgericht
Ook moet de nadruk steeds meer liggen op een gebiedsgerichte aanpak, waarbij alle wateropgaven (o.a. KRW, bodemdaling, droogte) onderling worden afgewogen en op gebiedsniveau worden ingevuld. Hierbij kan men bijvoorbeeld gebieden met een bepaald beschermingsniveau voor inundatie aangeven.
Omdat het stelsel van normeringen zich alleen richt op wateroverlast door inundatie vanuit oppervlaktewater (één deelsysteem), blijft een gebiedsgerichte en integrale aanpak wel een uitdaging.
Meer transparantie en betere communicatie
De huidige werkwijze en de uitlegbaarheid richting belanghebbenden lijkt op dit vlak nu onvoldoende van de grond te komen. Om dit te verbeteren kan er gedacht worden aan het opstellen van aanvullende richtlijnen op landelijk niveau.
Herijken: risicodialogen en calamiteitenzorg
Tenslotte geeft het rapport enkele aanvullingen op de normering, zodat die aansluit bij huidige ontwikkelingen als klimaatverandering en ruimtelijke adaptatie. Meer aandacht moet hierbij uitgaan naar extreme situaties. Bij die situaties kan men afwijken van het basisbeschermingsniveau met risicodialogen, waarbij de gemeente(s), gebruikers en een eventuele veiligheidsregio dan aansluiten. Zij moeten zelf maatregelen treffen via een uitvoeringsagenda.
De calamiteitenzorg moet zich ook richten op maatregelen tijdens en na wateroverlast. De uitkomsten van stresstesten bij extreme gebeurtenissen moet men hierbij meenemen. STOWA adviseert casestudies rondom basisbescherming, risicodialogen en calamiteitenzorg op te zetten.
Landelijke Beleidstafel Wateroverlast
Beleidskeuzes zijn nodig om genoemde knelpunten die provincies en waterschappen ervaren op te lossen. De onlangs ingestelde Landelijke Beleidstafel Wateroverlast agendeert deze kwesties en komt naar verwachting begin 2022 met voorstellen voor urgente maatregelen.
