Hemelwater- en grijswatersystemen in huis kunnen voor een flinke besparing op drinkwater zorgen, maar leveren risico’s voor de volksgezondheid op. Daarom is er vervolgonderzoek nodig om een risicoafweging te kunnen maken. Dat stelt Witteveen+Bos in een rapport over de voor- en nadelen van het gebruik van de systemen. Technische oplossingen kunnen de risico’s tot nagenoeg nul reduceren, stelt de Expertgroep Circulair Water van Water Alliance.
Wat zijn de voor- en nadelen van een mogelijke verplichting van hemelwater- en grijswatergebruik bij nieuwbouwwoningen? Deze vraag staat centraal in het onderzoek van Witteveen+Bos in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninksrijkrelaties en het ministerie van IenW dat onlangs naar de Tweede Kamer is gestuurd.
Drinkwaterbesparing borgen
Kamerleden, drinkwaterbedrijven en experts verzoeken al langer om drinkwaterbesparing te borgen in de bouwregelgeving. Hierbij verwijzen ze vaak naar Vlaanderen waar al jaren geleden de verplichting is ingevoerd voor hemelwateropvang bij nieuwbouw om wateroverlast tegen te gaan. Hierdoor is het drinkwatergebruik verminderd. Vanaf oktober 2023 verplicht Vlaanderen ook het gebruik van het hemelwater in het huishouden.
Verplichting opnemen
Het ministerie van BZK overweegt in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) een verplichting op te nemen om hemel- en/of grijswater te gebruiken in nieuwe gebouwen. Het rapport zet de voor- en nadelen hiervan op een rij.
De onderzoekers bekeken één type hemelwatersysteem: een 5 m³ tank met een eenvoudig groffilter. Daarnaast zoomden ze in op drie grijswatersystemen, een recirculatiedouche, een Moving BioBed Reactor (MBBR) en een Membraan BioReactor (MBR).
Drinkwaterbesparing
Hemel- en grijswatersystemen kunnen volgens de onderzoekers een drinkwaterbesparing opleveren van 30 tot 48 liter per persoon per dag. Maar daar hangt wel een prijskaartje aan. Zo bedragen de extra kosten in nieuwbouw voor aanschaf en aanleg van hemelwatersystemen ongeveer 4000 tot 7000 euro. De kosten voor aanschaf en aanleg van grijswatersystemen liggen in dezelfde range als die van hemelwatersystemen. De integrale kosten, per kubieke meter hemelwater-of grijswater, worden veel hoger dan de huidige drinkwaterprijs. Bovendien leiden extra materiaalgebruik en installaties tot een hogere milieudruk.
Risico’s
Witteveen+Bos bekeek ook verschillende nationale en internationale onderzoeken naar de risico’s van de toepassing van hemelwater en grijswatersystemen. Die zijn niet eensluidend in de conclusie of gebruik van hemelwater in huishoudens tot onaanvaardbare risico’s leidt. Zo concludeert Duits onderzoek uit de jaren 1990 dat er geen onaanvaardbare risico’s ontstaan bij gebruik van hemelwater voor toiletspoeling, tuinbewatering of wasmachines, mits goed onderhouden en gebruikt.
Onderzoeken RIVM en KWR
Onderzoeken van RIVM en KWR in 1997 en 2003 bevestigen het beeld. Hierbij keken de onderzoekers vooral naar pathogenen, en slechts beperkt naar de biologische stabiliteit van het water, nagroei in leidingen en het voorkomen van ziekteverwekkers in het leidingensysteem. Goed ontworpen, aangelegde en onderhouden hemelwater- en grijswatersystemen kunnen dus veilig water leveren voor gebruik als toiletwater en waswater, stelt Witteveen+Bos.
Verkeerde aansluitingen
Het grootste risico ligt volgens het advies- en ingenieursbureau in het verkeerd gebruik van het water, verkeerde toepassing van de installaties, en verkeerde aansluitingen. Hierbij verwijzen ze onder meer naar Leidsche Rijn, waar een groot aantal woningen was uitgerust met twee watersystemen. Hier bleek 0,5 % van de aansluitingen verkeerd te zijn. Door onder andere verkeerde aansluitingen stroomde er toch huishoudwater door drinkwaterleidingen. Hierdoor dronken consumenten huishoudwater zonder dat ze het wisten, met diarree en andere gezondheidsklachten als gevolg. Toenmalig staatssecretaris Pieter van Geel van VROM besloot daarom in 2003 de grootschalige levering van huishoudwater door waterleidingbedrijven niet meer toe te staan.
Moderne technieken
Technische oplossingen kunnen de risico’s nagenoeg tot nu reduceren, stelt de Expert Groep Circulair Water van Water Alliance. Zo gaf voorzitter Arthur Valkieser eerder in WaterForum aan dat er nu moderne technieken beschikbaar zijn die we in compacte vorm binnen de muren van het perceel, huis of gebouw kunnen toepassen. “Neem bijvoorbeeld de UV-desinfectiestap. Deze techniek heeft de afgelopen 20 jaar een sterke ontwikkeling doorgemaakt.” Door gekeurde en gecertificeerde systemen toe te passen kunnen de leden van de Expertgroep de veiligheid waarborgen.
Oplossingen exporteren
Ook is het tegenwoordig mogelijk om real time 24/7 de waterveiligheid te meten. Hoewel er nog geen sensor op de markt is om de microbiologische kwaliteit te meten, bieden nieuwe technieken de mogelijkheid om automatisch de levering van huishoudwater te stoppen als de desinfectie in een systeem niet meer werkt. De leverancier en gebruikers van systemen krijgen een waarschuwing via de app en het IoT-systeem. “De technieken om de kwaliteit van water te bewaken zijn beschikbaar. We hoeven alleen maar te starten om deze oplossingen in te voeren. Nederland loopt hiermee internationaal voorop en kan oplossingen exporteren”, aldus Valkieser. Demissionair minister De Jonge stuurt na de zomer met Harbers en Kuipers een beleidsreactie naar de Tweede Kamer.
