Aardappels telen in de woestijn

Door

23 november 2022

Aardappelplanten in de woestijn.

Innovatief grondwaterproject ook relevant voor Nederlandse landbouw

Het klinkt vrij onwerkelijk, aardappels telen in de woestijn in Algerije en daarbij ook nog eens water besparen. Toch is het mogelijk. Door een Nederlands project waarbij onder andere de Wageningen Universiteit, Aquagri en de Rijksdienst Voor Ondernemend Nederland (RVO) betrokken zijn. Met de toenemende droogte in Nederland is het project ook relevant geworden voor de Nederlandse landbouw. “Ze besparen hier maar liefst 53 procent water.”

Door Douwe de Vries

Wereldwijd zijn terugtrekkende grondwaterstanden waarneembaar. Klimaatverandering zorgt voor meer en langere periodes van droogte, waardoor grondwater verminderd wordt aangevuld. Hierdoor degradeert de bodem sneller, kan hemelwater minder snel de weg naar de bodem vinden en neemt de kans op overstromingen toe. De gevolgen zijn groot, met het ontstaan van voedseltekorten, overstromingen en een gebrek aan kwalitatief drinkwater voor miljoenen mensen. Zo wordt grondwater het nieuwe goud, in de zin van: een schaars goed waarnaar veel vraag is. Grondwater is niet alleen minder beschikbaar, het is ook geen onuitputbare bron en het kan vervuild raken. Doordat grondwater jaren ondergewaardeerd is, is de noodzaak om het tij te keren groot. Steeds meer projecten richten zich dan ook op grondwatermanagement. Zoals een Nederlands project in Algerije, waar door ‘smart farming’ efficiënt kan worden omgegaan met grondwater.

Mix van technieken

In Algerije zorgt de vele droogte voor lagere gewasproducties. Daarnaast wordt het water in de volle zon weinig gericht gesproeid, waardoor er veel water verdampt en op plekken terechtkomt waar het niet nodig is. De Wageningen Universiteit, de El Qued universiteit (Algerije), Aquagri en RVO hebben de handen ineen geslagen om hier wat aan te doen. De organisaties gebruiken een mix van technieken om aardappelteelt in de woestijn mogelijk te maken, waarbij veel minder water nodig is. Het gebruik van geo-data die gelinkt is aan velddata met sensortechnologie speelt hierbij een cruciale rol. Uit deze data komen irrigatieadviezen die boeren met hun smartphone raadplegen.

De boeren hebben daarmee elke dag toegang tot ongelimiteerde data over de stand van grondwater, het zoutgehalte en de weersvoorspelling, ondersteund door satellietfoto’s. Via hun smartphone weten ze precies hoeveel water te irrigeren. Deze manier van werken staat ook wel bekend als precisie-irrigatie. Precisie-irrigatie zorgt er niet alleen voor dat het irrigatiewatergebruik wordt beperkt, maar ook dat het toevoegen van nutriënten zo efficiënt mogelijk gebeurt.

Het systeem

“Het gaat er bij druppelirrigatie om dat je het goed beheert”, begint Onno Schaap. Hij levert via zijn bedrijf Aquagri de meetapparatuur aan om water en voedingsmiddelen vast te stellen. “Je kan een heel mooie auto hebben, maar als je een slechte bestuurder bent dan heb je daar niks aan. Dat is ook zo bij druppelirrigatie of precisie-irrigatie.”
Dat beheren gebeurt vanuit beschikbare data. Schaap laat al pratende zijn softwaresysteem zien, waarbij allerlei data met een paar muisklikken tevoorschijn komt. Een systeem dat actuele satellietbeelden, weersmodellen, waterstanden en kwaliteit van de gewassen bij elkaar samenbrengt. “Wat ons systeem doet, is dat we elke dag een plan maken. Zoveel moet je irrigeren, dit is de weersvoorspelling. Er is ook een app waarbij de boeren fieldscouting kunnen doen, dan delen ze wat ze aantreffen. Hier kunnen ze ook foto’s aan toevoegen. Daardoor kan ik vanaf mijn computer met eigen ogen zien of de data overeenkomt met de verwachte gesteldheid van de gewassen.”

Google Translate

Bij het project in Algerije vielen de teelttechniek en de monitoring van de gewassen onder de verantwoordelijkheid van Jean-Marie Michielsen. Hij was als technisch onderzoeker van de Wageningen Universiteit betrokken bij het project. Michielsen herkent zich in de woorden van Schaap. “Dat beheren is echt cruciaal. Maar daarvoor is wel een bepaald kennisniveau nodig. Daar hadden we nog een aardige slag te slaan. We gebruikten Google Translate om met de lokale boeren te communiceren.”

Michielsen stuitte op scepsis toen hij zijn collega vooraf informeerde over het project. “Mijn collega-onderzoeker is een echte aardappelkenner. Hij gaf aan dat aardappelteelt op deze manier niet mogelijk was in de woestijn in Algerije. Nu blijkt dat ze daar heel lang kunnen groeien. Daar was ik zelf ook wel een beetje verbaasd over. Door de druppelirrigatie is er continu water beschikbaar voor de plant.” Schaap was minder verbaasd. “Wat we in Algerije hebben gedaan, doen we al langer in landen als Marokko. Het uitdagende aan dit project is dat de middelen in Algerije zeer beperkt zijn. Waar wij een tussenstuk plaatsen om slangen met elkaar te verbinden, steken zij het materiaal in de brand en proberen ze dan aan elkaar te binden.”

Resultaten van Aardappels telen in de woestijn

Het project in Algerije kent goede resultaten. Boeren gebruiken 53 procent minder water. Schaap hoopt dat lokale bedrijven zich aansluiten bij het project. “Als er iets kapot is, dan moeten ze nieuwe materialen uit andere landen halen. Het zou beter zijn als lokale bedrijven de nieuwe materialen leveren. Nu beschikken de boeren bij wijze van spreken over een heel mooie auto, maar is er geen garage. Het betrekken van de private sector is de volgende stap.”

Aan de slag in Nederland

De resultaten in Algerije zijn ook relevant voor de Nederlandse landbouw, nu er in Nederland ook sprake is van toenemende droogte. In de provincie Zeeland is er bijvoorbeeld sprake van een groot zoetwaterprobleem, en juist daar worden veel aardappelen verbouwd. Een besparing van water van meer dan vijftig procent zou hier volgens beide heren ook mogelijk kunnen zijn.

Schaap: “Dat wat we in Algerije hebben gedaan, kan ook in Nederland. Sterker nog, twintig jaar geleden deed een boer al hetzelfde in Flevoland, druppelirrigatie voor aardappelen. Hij wilde uitbreiden, maar vond geen steun van collega-boeren. Niemand zag het nut ervan in. Men pompte toen maar, een slang lag in de sloot, diesel was goedkoop. De winsten waren zo groot dat waterbesparing niet van belang was. Inmiddels is de situatie anders en moeten we ermee aan de slag. De nieuwe mogelijkheden door alle beschikbare data helpen daarbij.”

Ook Michielsen ziet volop kansen. “Als aardappels telen via druppelirrigatie in de woestijn in Algerije mogelijk is, dan is dat ook zeker mogelijk in Zeeland. Er gebeurt inmiddels ook al het een en ander. We kennen nu de NPPL, de Nationale Proeftuin Precisie Landbouw. Daar gaan telers in een soort van proeftuin aan de slag met precisielandbouw.” Volgens Michielsen is daarbij het onderscheid tussen bijvoorbeeld fruitteelt en aardappelteelt van belang. “Bij fruitteelt wordt druppelirrigatie al volop toegepast, maar bij aardappelteelt is het iets complexer, omdat daarvoor ieder jaar een ander perceel moet worden gebruikt. Ook moet je goed nadenken over hoe je met restmateriaal omgaat bij het inbrengen van de slangetjes, hoe milieuvriendelijk is dat? Het zijn geen onoverkomelijke zaken, maar je moet er wel rekening mee houden.” Grondwater als het nieuwe goud, met databestanden die als goudstaven in de databank liggen. Een ontwikkeling die van belang is voor de voedselzekerheid en beschikbaarheid van kwalitatief drinkwater voor ons allemaal.

Grondwatertool

RVO is bij het Algerijnse project betrokken door middel van financiering vanuit het project ‘Partners voor Water’. Daarnaast presenteert RVO zich als een deskundige samenwerkingspartner met actuele kennis, juiste contacten en financieringsmogelijkheden. Zo kunnen organisaties bijvoorbeeld gebruikmaken van een grondwatertool, ontwikkeld door RVO en Acacia Water. Deze tool zorgt dat je de juiste informatie verzamelt door de juiste vragen te stellen (zie hiervoor de website gris.acaciadata.com). De tool is gefinancierd uit het programma Fonds Duurzaam Water (FDW) van RVO.