“Niet de klimaatverandering, maar het baggeren bepaalt de toekomst van de Nederlandse delta.” Die uitspraak durft promovendus Jana Cox te doen na haar promotieonderzoek naar het ‘negatieve sedimentbudget’. Momenteel verliezen de rivieren en havens rondom Rotterdam jaarlijks twee miljard kilo sediment door baggerwerk. Het verlies van dit sediment betekent verlies van waardevol materiaal voor oeverbescherming.
Om ervoor te zorgen dat grote schepen niet vast komen te zitten in de havens en rivieren die Rotterdam met de zee verbinden, worden deze vaargeulen gebaggerd. En hoe groter de schepen worden, hoe dieper die vaargeulen gebaggerd worden. Met de twee miljard kilo sediment die de rivieren en havens rondom Rotterdam nu jaarlijks verliezen, kan stadion De Kuip in Rotterdam elk jaar tot de nok toe worden gevuld. En het sedimentverlies gaat de komende eeuw nog flink toenemen, stelt Jana Cox, promovendus aan de faculteit Geowetenschappen van Universiteit Utrecht. “In 2085 zal er jaarlijks twaalf miljard kilo sediment verloren gaan, genoeg om De Kuip om de maand te vullen.”
Waardevolle natuur bedreigd
Met het baggeren gaat niet alleen waardevol materiaal voor oeverbescherming verloren, maar kan ook infrastructuur, zoals ondergrondse kabels en waterkeringen, beschadigd raken. “Daar komt ook nog bij dat waardevolle zuidelijke natuurgebieden in de toekomst misschien compleet verloren gaan, bijvoorbeeld het Haringvliet, waar unieke vogels leven”, zegt Cox. “Deze effecten worden nog eens versterkt door de druk van zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking.”
Sombere toekomst voor het sedimentbudget
Het jaarlijkse verlies van sediment wordt een ‘negatief sedimentbudget’ genoemd: de hoeveelheid sediment die het deltagebied verlaat is groter dan de hoeveelheid die het deltagebied binnenkomt. Cox berekende het sedimentbudget voor de Rijn-Maasdelta in de toekomst. Zij zag dat, hoewel de klimaatverandering de komende vijftig jaar 20 tot 30 procent meer slib in de delta aanvoert dan nu (door meer stormen en overstromingen), baggeren jaarlijks een veel grotere hoeveelheid sediment verwijdert.
Tekst loopt door onder de grafiek
Over de hele wereld
En dat is niet alleen voor de Nederlandse delta het geval. “Hoewel ik voor mijn onderzoek alleen naar de Nederlandse havens keek, is een negatief sedimentbudget een trend die we in veel grote delta’s over de hele wereld zien: China, Vietnam, de VS en Australië”, stelt Cox. Deze delta’s hebben concurrerende havens in rivieroevers en lagere riviertakken, net als de Nederlandse haven. Om grote boten door deze kanalen te laten varen, wordt er veel gebaggerd en dit baggeren weegt vaak op tegen de hoeveelheid sediment die in de delta aanwezig is. “Waardoor uiteindelijk opnieuw de belangrijkste bouwsteen verloren gaat om delta’s boven de stijgende zeespiegel te houden”, aldus Cox. Net als in de Nederlandse haven is de druk van zeespiegelstijging, bodemdaling en verstedelijking in de meeste delta’s overal ter wereld altijd aanwezig. Deltabeheerders hebben daarom oplossingen nodig om sediment vast te houden en zo boven het stijgende waterpeil te blijven. De volgende stap in dit onderzoek is het evalueren van al bestaande, lokale en kleinschalige oplossingen en hoe deze kunnen worden opgeschaald voor delta’s wereldwijd.
Publicatie
J.R. Cox, F.E. Dunn, J.H. Nienhuis, M. van der Perk, and M.G. Kleinhans, 2021. Climate change and human influences on sediment fluxes and the sediment budget of an urban delta: the example of the lower Rhine–Meuse delta distributary network. Canadian Science Publishing, http://dx.doi.org/10.1139/anc-2021-0003.
.){kind=link}