Nu België heeft te maken met een legionella-uitbraak die ruim 30 slachtoffers eiste, waarvan twee dodelijk, rijst in Nederland de vraag of dat hier ook kan. Volgens het ministerie van IenW biedt de Wet milieubeheer voldoende mogelijkheden om legionellarisico’s van natte koeltorens te beheersen. Maar van de helft van die koeltorens is de locatie onbekend.
In de omgeving van Gent is een 25ste slachtoffer besmet geraakt met de legionellabacterie, meldt het Vlaamse Agentschap Zorg en Gezondheid. Sinds 10 mei zijn er al twee mensen overleden aan deze uitbraak van legionellabesmetting. Het Agentschap Zorg en Gezondheid heeft monsters genomen in de koeltorens van 17 bedrijven in de Gentse kanaalzone. Deze bedrijven zijn volgens de analyses van het agentschap de grootste kanshebbers om de bron van de legionella-uitbraak te zijn. In vijf bedrijven is inderdaad Legionella pneumophila gevonden, de soort legionella waarvan de mensen in deze uitbraak ziek zijn geworden. Bij twee van die bedrijven gaat het om hoge concentraties, maar dit betekent volgens Zorg en Gezondheid niet dat de bron van de besmetting bekend is. De stalen van de vijf bedrijven worden nu genetisch onderzocht door een gespecialiseerd lab en pas als kan worden aangetoond dat deze bacteriën volledig genetisch overeenkomen met die bij de patiënten, is er zekerheid over de bron van de besmetting. De labresultaten die dat moeten aantonen, worden pas begin juni verwacht.
Ook in Nederland mogelijk?
Natte koeltorens zijn een bekende risicoverhogende factor als het gaat om legionellabesmetting, maar volgens minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur en Waterstaat is de kans daarop afgenomen nu het toezicht op de legionellarisico’s van natte koeltorens sinds 1 april 2017 onderdeel is van het basistakenpakket van de omgevingsdiensten. Voor die datum was het toezicht nog versnipperd en daarmee was het risico van een legionella-uitbraak groter.
Complex en procesmatig vol tegenstrijdigheden
In december 2017 werd op de ‘Koelwaterdag’ van de Stichting Kennisuitwisseling Industriële Watertechnologie (SKIW) echter vastgesteld dat veel industriële koelwatersystemen nog steeds een haard van legionellabesmettingen waren. Ondanks uitgebreide protocollen stelden diverse deskundigen vast dat het bedrijven maar niet lukt om besmettingen te voorkomen. De beheersing van de microbiologie in het hele koelwatersysteem is zeer complex en zit procesmatig vol tegenstrijdigheden, zo stelden de congresgangers vast.
Van de helft van de natte koeltorens is de locatie niet bekend
Natte koeltorens zijn te vinden op onder meer elektriciteitscentrales, grote kantoorgebouwen, ziekenhuizen, theaters, bioscopen, grote onderwijsinstituten, hotels en congresgebouwen, grote sportaccommodaties, ijsbanen, fabriekshallen, datacenters, grootwinkelbedrijven, kassencomplexen, luchthaventerminals, chemische fabrieken, verffabrieken en kunststof producerende bedrijven. Naar schatting zijn verspreid over het land zo’n 4000 natte koeltorens te vinden, maar naar de helft daarvan moet je heel goed zoeken. Lang niet van alle natte koeltorens is namelijk de locatie bekend. Vanwege de legionellarisico’s die natte koeltorens kunnen opleveren is in opdracht van het ministerie in april 2016 de natte-koeltorenkaart online gegaan. Dit is een openbaar toegankelijke digitale kaart, die onderdeel is van de Atlas Leefomgeving (www.atlasleefomgeving.nl). Alle natte koeltorens die sinds 1 januari 2010 geplaatst zijn, moeten op grond van de Wet milieubeheer bij het bevoegd gezag gemeld worden, en worden toegevoegd aan de kaart. De kaart bevat op dit moment zo’n 2000 natte koeltorens op 973 locaties en per maand worden er gemiddeld zo’n 50 aan toegevoegd.
Kamervragen over protocollen rondom legionella
Eerder dit jaar beantwoordde minister Van Nieuwenhuizen de vraag van Tweede-Kamerlid Corrie van Brenk (50Plus), die zich afvroeg of de protocollen rondom legionella wat betreft koeltorens wel voldoen. De minister reageerde als volgt: “Op grond van de Wet milieubeheer is de beheerder van een natte koeltoren verplicht om een risicoanalyse uit te voeren en op basis daarvan een beheersplan op te stellen en maatregelen uit te voeren om het risico op besmetting van personen te beheersen. Om dit op een verantwoorde wijze te doen is er door ISSO een model-document ontwikkeld, dat via internet te downloaden is. Ik ben van mening dat, met de natte-koeltorenkaart in de Atlas Leefomgeving, de regelgeving (inclusief meldplicht), de hulpmiddelen om daar uitvoering aan te geven en het beleggen van het toezicht bij de omgevingsdiensten, er voldoende mogelijkheden zijn voor het bevoegd gezag om de legionellarisico’s van natte koeltorens te beheersen. Waar nodig zal ik richting de bevoegde gezagen nogmaals een oproep doen de inventarisatie van natte koeltorens actief te blijven oppakken.”
In november 2018 deden het ministerie en het RIVM ook al zo’n oproep, maar een blik op de natte-koeltorenkaart laat zien dat deze nog verre van compleet is. Mogelijk zorgt de Belgische uitbraak voor hernieuwde aandacht. En wéér een oproep.
