Op 15 oktober mocht Abt Dom Bernardus van trappistenabdij Koningshoeven in Berkel-Enschot, gemeente Tilburg, de eerste Biomakerij van Nederland inzegenen. Eindelijk. Er ging een proces van drieënhalf jaar aan vooraf voordat de ‘waterzuiverende plantenkas’ kon worden opgeleverd. “Veel te lang”, vindt broeder Isaac, de prior van de abdij en het hoofd van trappistenbrouwerij en kaasmakerij.
“We hebben ons door een dikke, brijige soep van regel- en wetgeving heen moeten eten”, sprak de prior voorafgaand aan de inzegening. “We hebben, denk ik, de regels zó ingewikkeld gemaakt dat niemand meer weet hoe het echt zit. We hebben vele semantische discussies gevoerd: hoe versta ik een tekst? Vaak kwamen we daar niet uit. Ik doe daarom een vurig verzoek aan de mensen die ons besturen en voor handhaving moeten zorgen: laten we afscheid nemen van die dikke soep, want zo gaan we het niet halen en werken we aan onze eigen ondergang.”
Voor het eerst in Nederland
Na deze kritische noot was er vooral ruimte voor enthousiasme en bewondering. De circa tweehonderd aanwezigen waren zichtbaar onder de indruk van de ecologische waterzuivering, die er in zo’n negen maanden tijd – in januari 2018 startte de bouw – is neergezet door aannemer M.J. Oomen riool- en betontechniek (een dochter van VolkerWessels) en het Hongaarse Biopolus, de bedenker van de Biomakerij. Het concept heeft zich in Hongarije al bewezen, maar is nu voor het eerst in Nederland geïntroduceerd. De Biomakerij is mede mogelijk gemaakt door subsidie in het kader van het Deltaplan Hoge Zandgronden vanuit de provincie Noord-Brabant. In feite is de zuivering in co-creatie ontwikkeld door Abdij Koningshoeven, Waterschap De Dommel, M.J. Oomen, Biopolus, de gemeente Tilburg en de provincie Noord-Brabant.
Wisselwerking tussen verschillende micro-organismen
De Biomakerij zuivert het afvalwater van de trappistenabdij, de brouwerij en de kaasmakerij door gebruik te maken van de wisselwerking tussen micro-organismen in het afvalwater en micro-organismen op de wortels van natuurlijke planten en door natuur geïnspireerde wortelstructuren. Die planten en hun wortels vormen het belangrijkste – en het meest in het oog springende – onderdeel van de zuiveringsinstallatie. De La Trappe-brouwerij produceert jaarlijks bijna een miljoen kubieke meter afvalwater. Dit water hoeft nu niet meer afgevoerd te worden naar de rwzi van waterschap De Dommel. De abdij gaat het gezuiverde afvalwater gebruiken voor irrigatie van eigen grond, besproeien van planten in de kwekerij en het omspoelen van bierflessen. Dat past geheel in de ‘circulaire visie’ van de abdij. Of zoals broeder Isaac het zegt: “Onze ambitie komt voort uit innerlijke overtuiging en is kraakhelder: geen druppel en geen gram grondstof meer van ons terrein af, anders dan in de vorm van bier.”
Pauselijke encycliek Laudato Si
De oplevering van de Biomakerij is een belangrijke mijlpaal, maar niet de laatste stap op de weg naar een circulaire bedrijfsvoering, zo maakte Abt Dom Bernardus de genodigden duidelijk. Hij refereerde daarbij aan de meest recente onderzoeken over klimaatverandering, maar ook aan de pauselijke encycliek Laudato Si, waarin paus Franciscus zich in 2015 uitsprak over de beschermwaardigheid van de aarde en het milieu. De trappisten stellen vast dat achteroverleunen geen optie is. Op alle mogelijke terreinen zullen er aanpassingen moeten plaatsvinden om op een verantwoorde wijze te komen tot een energietransitie die CO2-neutraal is. Zo is een materialenpaspoort geïntroduceerd voor dit nieuwe bouwwerk, om hergebruik van bouwmateriaal te garanderen. Met het opleveren van de bouw stopt de ontwikkeling en innovatie op de abdij dus niet. Het is de bedoeling om op termijn ook een viskwekerij en hopteelt te ontwikkelen. En het slib uit het proces van de waterzuivering wordt geschikt gemaakt als compost voor de kwekerij.
Nieuwe generatie zuiveringsconcepten in Nederland
Peter Glas, watergraaf van waterschap De Dommel, hoopt dat het niet bij deze ene Biomakerij blijft: “De Biomakerij is een honderd procent circulaire waterzuivering, de eerste van een nieuwe generatie zuiveringsconcepten in Nederland. Dit sluit volledig aan op de stappen die waterschappen zetten naar een circulair Nederland in 2050.” Het waterschap heeft ook vergevorderde plannen om een Biomakerij te plaatsen in het Eindhovense stadsdeel Strijp, maar moet ook daar nog door taaie wet- en regelgeving heen.
Architectonisch hoogstandje
Behalve door het veelkleurige plantenbed, valt de Biomakerij ook op door de architectuur en de vormgeving. Broeder Isaac: “We hebben vragen over verdienmodellen aan onze laars gelapt. Wat mag een schonere mooiere wereld kosten? We hebben al zo gigantisch veel van de aarde genomen dat het hoog tijd wordt dat we gaan geven. Wél hebben we gerekend of er nog wat geld over was om de waterzuivering zelf mooi te maken. En dat bleek zo te zijn.” Het gebouw van de Biomakerij is een architectonisch hoogstandje. Het bevat twee unieke glas-in-lood roosvensters die zijn ontworpen door kunstenaar Marc Mulders, en gemaakt van gerecycled glas dat overbleef van de renovatie van de abdijkerk. En de fraaie ‘botanische tuin’ van de zuivering moet tevens gaan dienen als een plek voor ontmoeting en educatieve doeleinden.
Nationale en internationale erkenning
Het project is genomineerd voor de Waterinnovatieprijs 2018 van de Unie van Waterschappen. Daarnaast zal de Biomakerij, als onderdeel van het door de EU gefinancierde onderzoeks- en innovatieproject NextGen, worden gebruikt als een test- en demonstratiesite voor nieuwe bedrijfsmodellen en hightech watercirculaire oplossingen, met de potentie om op te schalen.
