De Europese Commissie heeft op 26 februari haar beoordeling van de nationale stroomgebiedsbeheerplannen voor de periode van 2016-2021 gepubliceerd. Voor Europa als geheel blijkt er vooruitgang te zijn geboekt, maar er worden ook verbeterpunten genoemd waaraan de waterbeheerders de komende planperiode prioriteit moeten geven. Brussel vraagt Nederland met name om extra maatregelen in de landbouw.
De Europese Commissie legt voor Nederland de nadruk op twee verbeterpunten. Het eerste is het vaststellen van de effectiviteit van bestaande landbouwmaatregelen. Vervolgens moet ons land nagaan welke aanvullende maatregelen nodig zijn om de doelstellingen van de KRW te bereiken. Het tweede verbeterpunt is dat de maatregelen voorchemische verontreiniging door niet-agrarische bronnen, moeten worden gebaseerd op een betrouwbare beoordeling van de belastingen. Het feit dat dit expliciet wordt genoemd, doet vermoeden dat de Commissie vindt dat hier momenteel nog het een en ander aan schort.
Elke zes jaar verantwoording afleggen
Om de waterkwaliteit van grond- en oppervlaktewater op peil te houden, moeten de EU-lidstaten zich houden aan de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW). Elke zes jaar moeten de lidstaten aan de Europese Commissie verantwoorden in hoeverre ze aan de KRW-doelen voldoen. Een belangrijk onderdeel van de KRW zijn de Stroomgebiedbeheerplannen (SGBP’s), waarin afspraken en concrete maatregelen staan om per stroomgebied van een rivier de KRW-doelen te behalen. Het algehele beeld in de beoordeling van deze plannen is dat er voor Europa als geheel sprake is van vooruitgang, maar er worden zoals gezegd per land ook verbeterpunten geformuleerd. Voor de waterbeheerders is het zaak om deze verbeterpunten in de komende planperiode te realiseren.
Verbetering van de waterkwaliteit gaat tijd kosten
De Commissie schrijft in haar rapport: ‘Over het algemeen zijn de kennis en de rapportage over de Kaderrichtlijn Water ten opzichte van de vorige cyclus aanzienlijk verbeterd. Meer lidstaten verrichten hun meldingen tijdig en met meer uitgebreide, relevante en betrouwbare informatie.’ Volgens de rapportage wordt steeds beter de hand gehouden aan de doelstellingen van de KRW. Maar hoewel in een aantal lidstaten goede beleidsmaatregelen zijn genomen en een aantal financiële investeringen is gedaan, zal volgens Brussel in veel stroomgebieden de verbetering van de waterkwaliteit nog enige tijd in beslag nemen. De grondwaterlichamen hebben in grote meerderheid een goede toestand bereikt, maar van de oppervlaktewaterlichamen verkeert nog niet de helft in goede staat, stelt de Europese Commissie vast. Daarbij tekent ze wel aan dat ‘verschillende onderliggende afzonderlijke kwaliteitselementen en stoffen positievere ontwikkelingen te zien geven’.
Na 2027 beperkte mogelijkheden tot vrijstelling
‘Om de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water en gerelateerde richtlijnen volledig te verwezenlijken, moet er nog veel werk worden verricht, in de eerste plaats door de lidstaten’, zo schrijft de Commissie. ‘De weg naar volledige naleving van de doelstellingen van de KRW in 2027, waarna nog maar beperkte mogelijkheden tot vrijstelling zullen bestaan, lijkt in dit stadium een hele opgave. Uit rapportage is gebleken dat er weliswaar tot 2021 verdere maatregelen zullen worden genomen, maar dat er na 2021 nog veel meer nodig zullen zijn.’
Vewin blij met de aanbevelingen
De Europese Commissie vraagt Nederland de effectiviteit van de bestaande maatregelen voor de landbouw vast te stellen en additionele maatregelen te formuleren die nodig zijn om de doelen van de KRW te behalen. Vewin, de branchevereniging van de Nederlandse drinkwaterbedrijven, ondersteunt deze aanbeveling. “Het is cruciaal dat de nitraatconcentraties in 34 grondwaterbeschermingsgebieden onder de norm van 50 mg/l komen, respectievelijk blijven, en dat er aan de KRW-doelen wordt voldaan”, stelt Vewin in een reactie. “Medio dit jaar moet duidelijk worden of de in december 2017 afgesloten bestuursovereenkomst tussen Rijk, provincies, LTO en Vewin voldoende perspectief biedt op het halen van deze doelen. Als dat niet zo is, heeft de minister van LNV aangegeven verplichte maatregelen te nemen. Dat laat overigens onverlet dat in alle andere grondwaterbeschermingsgebieden de doelen van de KRW moeten worden gehaald. Dit betekent geen achteruitgang en op termijn verbetering van de waterkwaliteit.”
‘Betere afstemming nodig van REACH op de KRW’
Ook met het tweede door Brussel genoemde verbeterpunt – chemische verontreiniging en maatregelen baseren op betrouwbare vaststelling van de druk op het watersysteem – is Vewin het van harte eens. De branchevereniging vindt dat op nationaal niveau in de waterplannen extra aandacht nodig is voor ‘nieuwe uitdagingen’, zoals opkomende stoffen en medicijnresten. “Deze zaken vragen ook om een pro-actieve strategie van de Commissie”, meent Vewin. “Zo is een betere afstemming nodig van REACH (opkomende stoffen) op de KRW. In REACH dienen de aanpak en normen van de KRW beter verankerd te worden. Ook wordt het tijd dat de Commissie komt met de lang verwachte strategie gericht op medicijnresten in het milieu.”
‘Op veel plaatsen inmiddels behoorlijk gezonde waterkwaliteit’
De Unie van Waterschappen laat in een reactie weten dat Nederland veel aandacht besteedt aan de monitoring en rapportages voor de KRW. “Er wordt veel gemeten en daardoor is er een goed beeld van de waterkwaliteit. In grote delen van het land is inmiddels een behoorlijk gezonde waterkwaliteit. Dit is zichtbaar beter geworden: helderder water en een verbetering van het aantal soorten vis.” De verbeterpunten die de Europese Commissie aandraagt, komen bij de Unie echter niet als een verrassing. Ofschoon de waterschappen direct toegeven dat ‘het totaalplaatje nog niet goed genoeg is’, wijzen ze erop dat dat deels het gevolg is van de goede en intensieve monitoring en rapportages: “Nederland meet heel veel en het totaaloordeel is pas positief als élke parameter (elk gemeten stofje of kenmerk) op orde is.”
Minder belasting door gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen
Volgens de Unie wordt door veel partijen hard gewerkt aan verdere verbeteringen: “Door LTO (glastuinbouw en bollensector) wordt er met steun van Nefyto gewerkt aan het verminderen van de belasting van het oppervlaktewater met gewasbeschermingsmiddelen en meststoffen. Hierdoor wordt het water gezonder en wordt voorkomen dat de gebruikte middelen verboden worden. Ook is er vanuit de landbouw het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW), waarin boeren werken aan een betere waterkwaliteit. Waterschappen werken daarnaast intensief samen met partijen als Waterrecreatie Nederland, Sportvisserij Nederland en natuurterreinbeheerders.”
Vewin pleit voor voortzetting van de KRW na 2027
Branchevereniging Vewin noemt de Kaderrichtlijn Water een belangrijk instrument om een goede waterkwaliteit te kunnen realiseren. “Schoon water in voldoende hoeveelheid is essentieel voor de drinkwatersector. Voortzetting van de KRW na 2027 is wat ons betreft noodzakelijk. Dit mag niet worden gebruikt als excuus om de huidige KRW-doelen niet te hoeven halen voor 2027, of de doelen te verlagen”, aldus Vewin. Mocht de Europese Commissie het niet noodzakelijk vinden dat de KRW wordt herzien, dan is het volgens de drinkwaterbedrijven van groot belang dat het ambitieniveau met betrekking tot het halen van de KRW-doelen hoog blijft en dat er afspraken gemaakt worden om in de periode na 2027 de doelen alsnog te halen. Vewin: “Als de KRW wordt herzien, moeten naast handhaving van het bestaande ambitieniveau ook nieuwe uitdagingen worden opgepakt, zoals klimaatverandering en opkomende stoffen.”
