‘Het wegvallen van regelgeving voor afvalstoffen maakt het aantrekkelijk om allerlei stoffen tot ‘product’ te verklaren, waarna er bijna geen toezicht meer op is.’ Om die reden is de circulaire economie een bedreiging voor het milieu. Dat staat in het Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit 2021 dat minister Grapperhaus 14 september naar de Tweede kamer stuurde.
Volgens het dreigingsbeeld milieucriminaliteit 2021 dat is gemaakt in opdracht van de Strategische Milieukamer kunnen dit soort ‘producten’ gemakkelijk de grens over gaan. Daarna kan niemand meer kan controleren of ze niet alsnog als afval worden gedumpt. De overheid streeft daarom naar een lijst met materialen die niet langer onder de afvalwetgeving vallen en voortaan gezien zouden worden als een grondstof dan wel neven- of bijproduct. Een dergelijke lijst is een belangrijk handvat voor toezicht en handhaving.
Groene lijst
De Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT/IOD) maakt zich zorgen over export van onterecht als ‘groene lijst’ afvalstoffen aangemerkte spullen. Er gaat nog altijd veel afval de grens over, waarvan niet altijd zeker is dat het op een milieuvriendelijke wijze hergebruikt of anderszins verwerkt wordt. ‘Het kan gebeuren dat afvalstoffen in een Oost-Europees land gestort worden, terwijl de ontdoener een certificaat kan laten zien dat het netjes verwerkt is’, melden de onderzoekers.
Import van afvalstoffen
Ook bij de import van afvalstoffen voor covergisting is het mogelijk om de Europese regels voor het overbrengen van afvalstoffen (EVOA) te ontduiken. Door de koppeling van afvalverbrandingsinstallaties aan warmtenetten is er zelfs een prikkel ontstaan om afval te verbranden. Er wordt afval vanuit het buitenland geïmporteerd om de afvalenergiecentrales draaiend te houden. Van al het afval in de afvalverbrandingsinstallaties komt nu een vijfde vanuit het buitenland. Hierdoor ontstaat ook een probleem voor de circulaire economie: wat te doen met alle, soms zwaar verontreinigde, bodemassen die overblijven?
Probleemstoffen
Afval bestaat toch wél, concluderen de onderzoekers. Veel verontreinigde grond of bouwstoffen kunnen worden gereinigd, maar vaak is het goedkoper om de verontreinigde grond of afvalstof legaal, maar ook illegaal te verwerken in een betonproduct. Hierbij worden de milieugevaarlijke stoffen niet uit het materiaal gehaald, maar worden de risico’s van blootstelling aan de betreffende stof tijdelijk weggehaald of geïsoleerd. Bewerkte bodemassen kunnen bijvoorbeeld door beton- en asfaltcentrales als een ‘minerale reststof’ worden toegepast in hun producten. Met ernstige risico’s voor de bodem- en grondwaterkwaliteit.
Granuliet en TGG
Recente voorbeelden van het verwerken van afvalstoffen in de natuur zijn het toepassen van granuliet in de natuurplas Over de Maas. Ook de toepassing van Thermisch Gereinigde Grond (TGG) in Perkpolder wordt nu door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) verder onderzoch. Het vervolgonderzoek zich op de kwaliteit van het zoete grondwater (de zoetwaterbel) dat vlak bij de dijk ligt.
