De watertoets mag van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot in de Omgevingswet worden verankerd, maar dan moeten wel eerst de geborgde zetels in waterschapsbesturen worden afgeschaft. Dat zei hij tijdens het verkiezingsdebat ‘Groen Herstel’ van de Unie van Waterschappen, IPO en VNG. Zijn opponent in het debat, CU’er Pieter Grinwis, wil vasthouden aan de geborgde zetels.
De inzet van een zwaarwegende watertoets past volgens De Groot bij een algemene bestuurlijke afweging en daarbij past wat hem betreft niet de huidige dominantie van de landbouw in de huidige waterschapsbesturen. ChristenUnie-kandidaat Grinwis wil vasthouden aan de oude trits van belang-betaling-zeggenschap. Strategische keuzes, zoals rond veenweidegebieden, kunnen wat hem betreft door het Rijk worden gemaakt.
Dominante positie landbouw
“De watertoets moet veel vroeger in de Omgevingswet worden verankerd”, stelde De Groot in het verkiezingsdebat op 9 maart. “Maar mijn partij voegt er wel een voorwaarde aan toe. Nu zijn waterschappen nog een functioneel bestuur. Dat past in de geschiedenis van het landelijk gebied, dat vooral uit landbouw bestond. Er stond een hekje omheen. Dat heeft bijgedragen aan afwegingen die hebben geleid tot eenzijdige oriëntatie op de landbouw, zoals bijvoorbeeld de keuze voor lage waterstanden in veenweidegebieden. Als de waterschappen erin slagen hun blik op de toekomst te richten en klimaatadaptatie bezien als een algemene bestuurlijke taak, dan moet je wel je bestuur moderniseren. Dan is het raar dat je nog werkt met geborgde zetels. De waterschappen mogen van mij de watertoets doen, maar het is niet de bedoeling dat daarbij de belangenafweging eenzijdig is gericht op de vertegenwoordigers van de landbouw”, benadrukte de D66’er.
Tekst loopt door onder de foto
Strategische keuzes bij het Rijk
De Groot voerde het debat over de sterkere wettelijke verankering van de watertoets met Pieter Grinwis van de ChristenUnie. Grinwis wil vasthouden aan de geborgde zetels: “Laten we het kind niet met het badwater weggooien. De huidige organisatie van de waterschappen is deels gebaseerd op de oude trits van belang-betaling-zeggenschap. Dat is het probleem niet”, stelde het kandidaat-Kamerlid. “Het probleem is dat we strategische knopen moeten doorhakken, zoals voor de veenweidegebieden. Die strekken zich verder uit dan de grenzen van de waterschappen en die knopen moeten we landelijk, op rijksniveau doorhakken.” Grinwis is het wel met D66 eens dat functie het peil moet gaan volgen, maar daarvoor is voor hem geen andere bestuurlijke organisatie nodig.
Bouwopgave
Het debat over de watertoets had als achtergrond de zeer actuele vraag waar in Nederland nog gebouwd kan worden en wie de uiteindelijke zeggenschap heeft over de nieuwbouwlocaties. Grinwis: “Water als leidend principe klinkt me als muziek in de oren. Zeker de komende tien jaar, met die enorme bouwopgave. Voordat je het weet, vergeet je belangrijke waarden als waterrobuust bouwen en de locatiekeuze. Want we zijn enorm gefocust op de kwantiteit, die miljoen woningen hebben we immers nodig. Dan is mijn inzet: alsjeblieft, denk goed na waar en hoe we ze bouwen.”
Watertoets meer dwingend
Van de CU mag de watertoets daarom wel een iets meer dwingend karakter krijgen. “De watertoets is nu een advies en van ons mag die in wet worden verankerd en aan de voorkant bij de locatiekeuze voor nieuwbouw worden ingezet. Het oordeel van het waterschap over de locatie en het robuust bouwen kan wat mij betreft niet stevig genoeg”, aldus Grinwis. Zijn opponent De Groot ging daarin nog een stapje verder. Hij ziet de natuur als vertrekpunt: “We hebben rond alle functies hekjes gezet. Rond landbouw, rond wonen en rond recreëren. Dat gaat niet langer, want in Nederland is er een strijd om de ruimte. En dan gaan we ook nog eens een miljoen woningen bouwen. Als we die hekjes houden, dan gaat het niet lukken. Neem de natuur als basis voor landbouw en de locaties waar je de woningen bouwt.”
Tekst loopt door onder de foto
Miljarden voor aquathermie
Twee andere onderwerpen, aardgasvrije wijken en uitbreiding van het energienet, werden door andere politici besproken, maar daarbij kwam het waterbeheer niet meer ter sprake. Door kijkers werd nog wel ingebracht dat aquathermie meer genoemd zou moeten worden als alternatieve energiebron, naast zonne-energie, windenergie en waterstof. Tom van der Lee van GroenLinks ging daar nog wel op in, maar stelde dat aquathermie als technologie eerst nog een lange ontwikkeling moet doormaken voordat het grootschalig kan worden ingezet. Bovendien is het een antwoord op de warmtevraag en niet op de vraag naar elektriciteit. “Aquathermie biedt zeker potentie, maar het is niet een onmiddellijk alternatief voor de vergroening van de elektriciteitsopwekking. In ons verkiezingsprogramma hebben we miljardeninvesteringen staan voor de ontwikkeling van aquathermie”, aldus het GroenLinks-Kamerlid.
Visie op het groen herstel van Nederland
De drie organiserende koepelorganisaties, de Unie van Waterschappen, het Interprovinciaal Overleg en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, hebben een speciaal document uitgebracht met hun visie op het groen herstel van Nederland. De decentrale overheden stellen in dit document dat ze van harte willen meewerken aan het economische herstel na de coronacrisis, maar dat vooraf met het Rijk goede afspraken moeten worden gemaakt over de randvoorwaarden. Bij een uitbreiding van taken, zoals een klimaatrobuustere inrichting van Nederland, horen ook nieuwe financiële afspraken, luidt de oproep van de koepels aan het nieuwe kabinet.
Het document Groen Herstel is te downloaden van de website van de Unie van Waterschappen.
Het verkiezingsdebat kan worden teruggekeken op YouTube.
Lees ook: BNR-verkiezingsdebat: meer Rijksregie op nieuwbouwplannen in diepe polders
