Op 23 juni maakte minister De Jonge van Volksgezondheid bekend dat hij het RIVM had gevraagd om alle 323 rioolwaterzuiveringsinstallaties in Nederland dagelijks te monitoren op de aanwezigheid van het coronavirus, zodat die als indicator kunnen worden opgenomen in het coronadashboard. Maar de waterschappen hebben laten weten dat zij niet alle rwzi’s dagelijks willen monitoren.
Het vlot nog niet erg met de actuele rwzi-data in het coronadashboard van de overheid. Wie het dashboard opent, leest al enkele weken dat de gegevens afkomstig zijn van 28 locaties in Nederland en dat het aantal meetpunten “in de komende weken” verder wordt uitgebreid naar meer dan 300 locaties. Wie verder klikt, stuit op een grafiekje dat 8 tot 14 dagen achterloopt. Tot en met 27 juli gaf de grafiek de data tot 13 juli aan. De plotselinge toename van het aantal coronabesmettingen in Nederland, die toen al meer dan een week het gesprek van de dag was, was daar nog niet uit af te lezen. Pas op 28 juli werd de grafiek bijgewerkt met de gegevens tot en met 20 juli. Toen was er wel een ‘knik’ zichtbaar.
KWR meet wél een stijgende lijn
Waar het actualiseren van het coronadashboard met rwzi-metingen voor het RIVM kennelijk een probleem is, daar publiceert onderzoeksinstituut KWR wél regelmatig actuele cijfers. Sinds eind februari meet KWR wekelijks in het rioolwater van zeven steden, Schiphol en Terschelling de concentratie erfelijk materiaal van het coronavirus. In de KWR-grafiekjes van 22 juli van Amsterdam en Utrecht – door KWR gepubliceerd op 24 juli – is de toename van het aantal besmettingen duidelijk te herkennen.
Tekst loopt door onder de grafieken
Geen fijnmazig netwerk
De metingen van KWR wijzen dus duidelijk op een trendbreuk, maar met negen meetlocaties en wekelijkse monsternames is er natuurlijk geen sprake van het fijnmazige indicatorennetwerk dat minister De Jonge voor ogen staat. “Door alle rioolwaterzuiveringsinstallaties dagelijks te monitoren, kunnen we op regionaal en lokaal niveau oplevingen van het virus vroegtijdig opsporen, zelfs voordat mensen klachten krijgen”, zei Hugo de Jonge op 23 juni. “De informatie uit het rioolwater is een mooie aanvulling aan het dashboard, omdat we hiermee anoniem, snel en op grote schaal het virus kunnen opsporen.” De voordelen van een vroegtijdige signalering van het virus zijn evident: het stelt overheden, GGD’s en ziekenhuizen in staat zich op tijd voor te bereiden en indien nodig op te schalen.
Eerste opleving niet vroegtijdig opgespoord
De praktijk blijkt weerbarstiger, want de eerste opleving van het virus na de piek in maart/april is niet vroegtijdig opgespoord via de rwzi-bemonstering. Althans, dat was niet op te maken uit het coronadashboard. Nu is het natuurlijk nog geen 1 september – dat is de deadline die de minister aan het RIVM heeft gesteld om alle 323 rwzi’s dagelijks te monitoren – maar er is inmiddels wel meer dan een maand verstreken en het coronadashboard geeft niet echt de indruk dat het aantal rwzi’s dat wordt gemonitord, in gestaag tempo wordt uitgebreid.
Zeer kapitaalintensief
De vraag is ook of ooit alle 323 rioolwaterzuiveringen dagelijks zullen worden gemonitord. In een eerste reactie op de plannen die minister De Jonge op 23 juni ontvouwde, gaf de Unie van Waterschappen al aan dat het monitoren bij álle rioolwaterzuiveringsinstallaties toch wel zeer kapitaalintensief is. Bovendien zijn niet alle rwzi’s bemand. En op 8 juli, in de vergadering van de Stuurgroep Water – het bestuurlijk overleg dat de minister van Infrastructuur en Waterstaat voert met bestuurders van de waterschappen, provincies, gemeentes en drinkwaterbedrijven – hebben de waterschappen laten weten dat zij niet alle rioolwaterzuiveringsinstallaties dagelijks gaan monitoren.
Geleidelijke opbouw
Dat is niet per se een kwestie van onwil, maakt de woordvoerster van de Unie van Waterschappen duidelijk: “De waterschappen verlenen graag alle medewerking om bij te dragen aan het in beeld brengen van tendensen van het coronavirus via bemonstering van het rioolwater. Maar er is een geleidelijke opbouw voorzien. Het ministerie, het RIVM en de waterschappen zijn nog in gesprek over de meest efficiënte en haalbare aanpak van bemonstering van de rioolwaterzuiveringsinstallaties, inclusief het aantal locaties en de frequentie van de bemonstering.”
Niet speculeren
De reactie van de Unie maakt duidelijk dat uiteindelijk zeker niet alle 323 rioolwaterzuiveringen dagelijks zullen worden gemonitord op coronagendeeltjes. Wanneer het netwerk en de bemonsteringsfrequentie een dusdanige omvang hebben dat het door minister De Jonge gewenste indicatorennetwerk een feit is, daarover wil de Unie van Waterschappen niet speculeren. WaterForum heeft ook het RIVM benaderd met een aantal vragen daarover, maar tot op heden geen antwoord gekregen.
