Voor het eerst sinds de afronding van vrijwel alle 34 projecten in het kader van Ruimte voor de Rivier, kan worden vastgesteld of het systeem bestand is tegen een hoogwatergolf vanuit Duitsland. De afgelopen weken viel in het stroomgebied van de Rijn zoveel neerslag dat bij Lobith een waterstand van 14,64 m +NAP werd gemeten.
De Nederlandse waterbeheerders maken zich geen zorgen over de veiligheid van ons land. We zullen de voeten zeker droog houden. Maar er is wel sprake van een gezonde spanning. Immers, nu kan voor het eerst in de praktijk worden getest of de maatregelen die de voorbije jaren zijn getroffen in het kader van het Ruimte voor de Rivier-programma, ook daadwerkelijk opleveren wat ervan is verwacht. Doen de nevengeulen en waterbergingen hun werk? Ontstaan er geen nieuwe knelpunten? Het zijn vragen die de waterbeheerders al ruim een week bezighouden.
Geen extreem hoge waterstanden
De afvoeren die nu optreden in de Nederlandse rivieren zijn zeker niet extreem. Het zijn normale hoogwaters die veel vaker voorkomen. Dat bleek afgelopen weekend al duidelijk bij de Maas. Op vrijdag 5 januari kwam de Maasafvoer in Zuid-Limburg uit op ca 1430 m3/s. Daarmee bleef deze piekafvoer achter bij de eerdere verwachtingen. Dat kwam omdat de voorspelde forse regenval in België uitbleef. De afvoer bleek uiteindelijk iets hoger te zijn dan de jaarlijkse gemiddelde topafvoer bij Borgharen, die ongeveer 1350 m3/s bedraagt. De laatste keer dat een stand van zo’n 1400 m3/s werd bereikt was in december 2013. In januari 2012 was de afvoer ongeveer 1650 m3/s. Gemiddeld komt een afvoer van circa 1450 m3/s in de Maas eens in de één tot anderhalf jaar voor. Er wordt pas bij een afvoer van 2000 m3/s over ‘groot hoogwater’ gesproken, wat eens in de zeven jaar voorkomt, en ‘extreem hoogwater’ (een afvoer van 2750 m3/s) treedt eens in de 25 jaar op. De waterkeringen langs de Maas zijn overigens berekend op afvoeren van zo’n 3800 m3/s, dus de veiligheid is de afgelopen dagen ook in het stroomgebied van de Maas nergens in het geding geweest.
Extra aanvoer leidt niet tot extra afvoer
Ondanks dat de Maas onderweg naar het noorden ook nog behoorlijk wat water ontvangt vanuit vele zijbeken, leidt al deze extra aanvoer in de Maas benedenstrooms niet tot een hogere afvoer. De piek zakt namelijk onderweg wat in, omdat een deel van het water in de uiterwaarden achterblijft. Dat compenseert de extra aanvoer vanuit de zijbeken. De Maasafvoer is momenteel al enige tijd aan het dalen en zal tegen het einde van de week rond de 750 m3/s liggen.
Al vijftien jaar rustig geweest
Bij de Rijn komt een waterstand van 14,75 meter bij Lobith ongeveer eens in de drie jaar voor. Ook dat is dus niet bijzonder. Voor groot hoogwater moet de stand bij Lobith stijgen tot 15,75 m +NAP en voor extreem hoogwater tot 16,5 meter. Maar waarom is er dan toch sprake van een bijzondere situatie? Dat heeft twee oorzaken. Ten eerste gaat het hier zoals gezegd om het eerste hoogwater dat plaatsvindt na afronding van vrijwel alle projecten in het kader van Ruimte voor de Rivier. De tweede oorzaak is dat er de laatste jaren maar heel weinig hoogwaters zijn geweest. Na een extreem drukke periode met veel hoogwaters tussen 1993 en 2003, is het sinds die tijd erg rustig in het rivierengebied. Alleen in 2011 was er een hoogwater waarbij de 14,5 m +NAP werd overschreden, maar alle andere jaren kwamen daar zelden bij in de buurt. Sinds in 1901 bij Lobith is begonnen met de metingen, is er niet eerder zo’n lange periode geweest zonder noemenswaardige hoogwaters.
Dit artikel is op 10 januari 2018 geactualiseerd m.b.t. de gemeten hoogste waterstand bij Lobith.
