Boeren moeten meer mogelijkheden krijgen om het waterbeheer op hun bedrijf te regelen, vindt Wolter van der Kooij, lector Agrarisch Waterbeheer van de Aeres Hogeschool. Hij ontwikkelde een even eenvoudige als aantrekkelijke oplossing: een helofytensloot met een stuw.
Nederland heeft nu al drie jaar op rij last van ernstige droogte. Dat heeft gevolgen voor natuurgebieden en de scheepvaart, maar ook voor de landbouw. De landbouw is bovendien een grote bron van vervuiling – stikstof en fosfaten komen via het water in de omgeving terecht – en de afwatering van veen voor landbouw draagt bij aan verdere klimaatverandering.
Daarom besloot de groene Aeres Hogeschool ruim een jaar geleden dat het hoog tijd was voor een lectoraat Agrarisch Waterbeheer. Wolter van der Kooij solliciteerde, kreeg de baan en is inmiddels een jaar aan de slag. In een interview met Science Guide pleit hij voor een eenvoudiger waterbeheer bij agrariërs.
“Het moet simpeler, want als je naar de huidige regelgeving rondom landbouw en water kijkt, begrijp je wel dat boeren gek worden van de overheid”, vertelt Van der Kooij. “Wat je als boer allemaal verboden wordt op je erf en op je land… Ze worden gecontroleerd op elk draintje, wat er van hun dak spoelt, wat er van de machines afspoelt, wat er van het erf afspoelt… Er zijn honderden regels, je krijgt boetes als je ze overtreedt, en ze veranderen ook steeds.”
Zelf water zuiveren en vasthouden
Daarom heeft Van der Kooij een eenvoudig plan bedacht, met twee voorwaarden voor elke boer: een helofytensloot met een stuw. “Helofyten zijn waterzuiverende planten; riet, lisdodde, gele lis. Daarmee kun je je eigen afvalwater filteren. Helofyten halen het stikstof en fosfaat uit het water, en dan kun je het gewoon lozen op het oppervlaktewater. En in plaats van een helofytenfilter van een meter of drie, vier, hebben wij op Aeres Farms zo meteen een sloot van achthonderd meter die als helofytenfilter functioneert.”
“Met een stuw kan de boer het water vasthouden als hij dat wil. Hij kan het peil hoger zetten zodat het water niet direct van zijn bedrijf wegspoelt. Percelen worden natter als je water in sloten vasthoudt. De bedoeling is dat je straks ook niet meer hoeft te beregenen. Als je veel meer met het waterpeil kan spelen, kan je in het voorjaar het water hoog houden, maar als het een nat voorjaar is, laat je het weglopen.”
Van der Kooij wil dat boeren in de toekomst een helofytensloot met stuw hebben, en dat ze alleen nog maar worden afgerekend op de kwaliteit van het water dat van het bedrijf komt. “In plaats van op detailniveau te controleren en te beboeten als waterschap, zouden er dan alleen maandelijks, ter controle, watermonsters in de tochten moeten worden genomen. En het waterschap moet de boer dan ook belonen als de waterkwaliteit omhoog gaat.”
Vastgeroest denkbeeld
De mogelijkheid van een stuw om water vast te houden is mooi, maar belangrijker nog is dat boeren hem dan ook willen gebruiken, en ook mogen gebruiken. “Boeren en waterschappen zijn nog steeds zo gericht op water afvoeren. Water moet je zo snel mogelijk kwijt, is de gedachte. Dat is honderden jaren ook het geval geweest. Toen ik over mijn helofytensloot begon, was het eerste dat onze bedrijfsleider zei: maar het water moet wel weg kunnen! Bijna panisch.”
“Ik loop dit idee van de stuw en de helofyten al een jaar overal te verkondigen, en iedereen is enthousiast. Het is het ei van Columbus, het heeft zoveel voordelen. De boeren vinden het prachtig, als ze zelf het waterbeheer kunnen regelen. Maar het waterschap was terughoudend. Dan denk ik: denk nou eens mee met hoe je boeren kunt helpen water vast te houden. Want alle regels zijn bedoeld voor het afvoeren van water, maar als vervolgens het grondwaterpeil zakt, mag je niet beregenen.” Inmiddels is het Waterschap Zuiderzeeland zeer geïnteresseerd in het concept en heeft besloten om het project op Aeres Farms financieel en onderzoekstechnisch te ondersteunen.
