Waterschap HHNK en drinkwaterbedrijf PWN bouwen na succesvolle praktijkproeven een grootschaligere demo-installatie bij rwzi Wervershoof om organische micro’s uit gezuiverd afvalwater te verwijderen. Doel is om het met ozon behandelde water als koel- of proceswater te leveren aan industriële afnemers. “Door de droge zomers van de afgelopen jaren is hier steeds meer belangstelling voor”, zegt Ronald Koolen, beleidsmedewerker bij HHNK.
Het nieuwe project is de opschaling van de prijswinnende pilot Ge(O)zond Water waarvoor HNNK en PWN eind 2017 de Waterinnovatieprijs in de categorie Schoon Water wonnen. Een projectteam van de twee organisaties onderzocht of ze drinkwatertechnieken van PWN, zoals ozonisatie en keramische membraanfiltratie, konden inzetten voor de verwijdering van organische micro’s uit afvalwater.
Uit de resultaten blijkt dat het is gelukt om in een kleinschalige proefinstallatie bij de rwzi van HHNK in Wervershoof met ozon en keramische membranen medicijnresten, bestrijdingsmiddelen, virussen en antibioticaresistente bacteriën te verwijderen. De
resultaten komen met name uit KWR TKI onderzoek “Sluiten van de waterketen in Noord-Holland” en het afstudeer onderzoek van B.Delfos bij Wetsus/WUR.
Maar het blijkt lastig om de afbraakproducten van organische micro’s die met ozonbehandeling ontstaan, de zogeheten metabolieten, in het gezuiverde water te meten. “Ook willen we meer inzicht hebben in welke metabolieten ontstaan. En in hoeverre het schadelijk is voor mens en milieu”, zegt beleidsmedewerker Ronald Koolen van HHNK.
Het effect op het biologisch watermilieu brengen HHNK en PWN in kaart met bioassays, oftewel gemodificeerde eencellige organismen. “In deze bioassays zien we een afname van het toxicologisch effect op het biologisch watermilieu. We weten niet of het effect voldoende is voor de ecologie.”
Bromaatvorming blijft aandachtspunt
Daarnaast blijft de vorming van bromaat volgens hem een aandachtspunt. Bromaat is verdacht carcinogeen en ontstaat als er bromide in het met ozon behandelde water zit. In lab-testen kon de bromaatvorming onder controle worden gehouden door een lagere ozondosering en extra waterstofperoxide toe te voegen. “Dit systeem moeten we nog engineeren in de grote demo-installatie die we nu gaan bouwen. Kortom: een engineeringuitdaging.”
HHNK en PWN tekenden 28 februari een samenwerkingsovereenkomst voor de opschaling van het project. Zo komt er in de proevenloods bij rwzi Wervershoof een demo-installatie op basis van ozon met een capaciteit van 700 m3/uur. PWN richt in dezelfde loods ook een pilotinstallatie op basis van ozon in, gevolgd door inline coagulatie en keramische membranen van PWNT met een capaciteit van 5 m3/uur.
“Wij hebben onze ozon-installaties bewust niet gecombineerd”, benadrukt Koolen. “De installatie van HHNK is vooral gericht op de verwijdering van medicijnresten, voor 70 procent van de gehele rwzi Wervershoof. De installatie van PWN moet micro’s, waaronder medicijnresten, voor 90-95 procent verwijderen. PWN heeft dus een grotere ‘window of operation’ nodig. Het zou te kostbaar zijn om dit in de nieuwe, grootschaligere demo-installatie in te bouwen.”
Aannemer start in najaar met bouw
HNNK tekende onlangs een bouwovereenkomst met ELIQUO Water & Energy voor het ontwerp van de demo-installatie en de proevenloods. ELIQUO en HHNK zijn begin dit jaar met het ontwerptraject gestart. “In het ontwerptraject brengen we onder andere de leveranciers van de ozon-technologie in kaart”, zegt Koolen. “Vervolgens vragen we aan het dagelijks bestuur van het waterschap de benodigde financiering aan. Na goedkeuring en de benodigde vergunningen starten we met de realisatie.”
Het ministerie van IenW betaalt deels mee aan de demo-installatie. In totaal is er een subsidie van 65 miljoen beschikbaar, waarvan 60 miljoen voor de bouw van demo-installaties en vijf miljoen voor onderzoek via het STOWA-innovatieprogramma ‘Microverontreinigingen uit afvalwater’. IenW en HHNK moeten de overeenkomst voor de bijdrage aan de demo-installatie nog tekenen. PWN heeft al 400.000 euro ontvangen uit het STOWA-innovatieprogramma.
De aannemer start naar verwachting in het najaar met de bouw van de proefinstallatie. In maart 2020 zou de proefinstallatie in bedrijf kunnen gaan. HHNK en PWN gebruiken bij de opschaling ook de inzichten die in andere proefprojecten zijn opgedaan, zoals bij de rwzi Aarle Rixtel. Waterschap Aa en Maas testte hier van september 2018 tot en met juni 2019 twee oxidatietechnieken voor de verwijdering van micro’s uit het effluent: ozon met biologische nabehandeling en UV-licht met waterstofperoxide. De partijen wisselen de kennis over de resultaten van de proefinstallaties in landelijke netwerken uit, waaronder het STOWA-innovatieprogramma. Ook delen de partijen kennis met de Waterfabriek in Wilp, waar diverse zuiveringstechnieken worden getest.
Hergebruik als koel- of proceswater
Een belangrijk doel van het project is ook om het met ozon behandelde water geschikt te maken voor gebruik als koel- of proceswater. Twintig jaar geleden vroeg Koolen hiervoor al een Europese subsidie aan die niet werd toegekend. Maar de tijden veranderen. Zo is er inmiddels een Europese richtlijn die hergebruik van gezuiverd afvalwater breder mogelijk moet maken voor agrariërs. “In de droge zomer van 2018 zagen we dat zoet water toch schaarser is dan verwacht. Daarom is het momentum daar om met onderzoek en samenwerking het hergebruik van gezuiverd afvalwater verder uit te breiden. Wij werken hieraan met andere waterschappen in de Waterfabriek.”
