Vanaf Frankrijk streven waterbeheerders in de Maas naar een vast peil in hun stuwpanden en wordt het water snel doorgelaten. Daardoor ontstaan grote piekafvoeren die tot 100 kuub per seconde kunnen oplopen. Plotselinge variaties in de afvoer in zo’n stuwpand worden niet opgevangen. Daardoor ontstaan in vrij afstromende gebieden, zoals de Grensmaas, sterk fluctuerende waterpeilen wat ongunstig is voor de visstand en de natuur. Door in stuwpanden meer water vast te houden, kunnen de pieken worden afgevlakt en kan de waterkwaliteit sterk worden verbeterd, stelt rivierecoloog Alphons van Winden van adviesbureau Stroming.
De Maas ontspringt in Frankrijk en stroomt via België ons land in. Om scheepvaart mogelijk te maken is de rivier tot aan de kruising met het Rijn-Marnekanaal nabij Toul in Frankrijk gestuwd. In Nederland zijn er in totaal zeven stuwen, waaronder de stuw die vorig jaar in Grave beschadigd raakte na een aanvaring. Van Winden, die de actuele waterstanden van de Rijn en Maas op de voet volgt op waterpeilen, licht toe: “Stuwbeheer kan zich richten op het handhaven van een vast peil in stuwpand. Dat betekent dat een stuw water doorlaat, zodra dat peil wordt overschreden, en water vasthoudt als het peil onder de streefwaarde zakt. Door af te spreken dat het peil binnen een bepaalde range mag variëren, kan er meer gestuurd worden op een gelijkmatig afvoerverloop en kunnen pieken vanuit België beter over de dag kunnen worden verdeeld.”
Vloedgolf
Vissen in niet gestuwde delen van de Maas hebben last van de sterk wisselende waterpeilen in de Maas. Zij zoeken naar geschikte plaatsen voor hun eitjes en kiezen op enig moment voor zandbanken in zuurstofrijk water, terwijl een uur later alles wordt weggespoeld door een enorme watergolf. Hetzelfde geldt voor de flora in en rondom de rivier. Volgens Van Winden zou optimaal stuwbeheer kunnen bijdragen aan het behalen van de doelen van Kaderrichtlijn Water.
Internationale afspraken
België en Nederland hebben afgesproken dat de afvoer altijd minimaal 10 m3/ moet zijn, maar de Maasafvoer is door de droogte nu extreem laag. De afvoer van de Grensmaas daalde de afgelopen regelmatig tot op dit afgesproken minimum. Van Winden: “Maar er zijn dan nog steeds pieken tot 50 of zelfs 100 m3/s, mede door de plotselinge afvoerpieken die de bovenstroomse stuw/WKC Lixhe in België doorgeeft.” Dat blijkt uit metingen van ecologisch onderzoeksbureau Maas in Beeld.

De afvoerpieken blijven hoog, blijkt uit metingen van Maas in Beeld (Bron: Twitter).

Complex
Het bepalen van optimale afvoeren is complex. “In een rivier zijn er meerdere functies die water in beslag nemen. Denk bijvoorbeeld aan vistrappen en waterkrachtcentrales. Vroeger was er een bepaald debiet nodig om zo’n centrale te laten draaien, en zagen we in de afvoer precies terug wanneer de centrale aan- en uitsloeg. Nu is er een traploze turbine, maar de afvoerpieken zijn nog niet verdwenen, ze lijken zelfs verergerd. Hoe je het water gelijkmatiger kunt verdelen door een grotere buffer in te bouwen in de stuwpanden zou je technisch moeten uitwerken”, stelt Van Winden.

GERELATEERDE ARTIKELENMEER VAN DEZE AUTEUR