Diverse waterschappen hebben de voorbije dagen extra maatregelen getroffen in de strijd tegen verdroging. De grondwaterstand is na de langdurige droogte in 2018 op veel plaatsen nog niet hersteld en met name de hoge zandgronden verdrogen momenteel in hoog tempo. Het neerslagtekort is twee keer zo hoog als normaal voor deze tijd voor het jaar.
Door het warme zomerweer is het neerslagtekort toegenomen. In de komende twee weken zal het tekort volgens KNMI en Rijkswaterstaat verder toenemen, omdat er weinig regen wordt verwacht. Het neerslagtekort is nu hoger dan gemiddeld, maar gunstiger vergeleken met 2018. Dat geldt echter niet overal: in de oostelijke delen van Nederland is veel minder regen gevallen dan in het westen.
Grondwaterstanden lager dan normaal
Op diverse plekken zijn de grondwaterstanden lager dan normaal, met name op de hoge zandgronden. De grondwaterstanden hebben zich hier, na de droogte van 2018, nog niet volledig hersteld. Veel beekafvoeren zijn hierdoor lager dan normaal voor deze tijd van het jaar. De watersituatie op de hoge gronden en vooral de Achterhoek en Twente is kwetsbaar voor zowel natuur als landbouw. Er zijn echter geen mogelijkheden om deze gebieden van water te voorzien, anders dan door het vasthouden van regenwater. In die gebieden hebben de waterschappen onttrekkingsverboden uit oppervlaktewater – en op een enkele plaats zelfs uit grondwater – ingesteld. Met name voor de landbouw betekent dat een beperking.
Veendijk nat houden
Min of meer gedwongen door het uitblijven van neerslag besloot Waterschap Noorderzijlvest met ingang van 5 juli de enige veendijk in zijn beheergebied nat te houden. Het gaat om de Hoornsedijk bij het Paterswoldsemeer. “Het neerslagtekort bij Noorderzijlvest is inmiddels opgelopen tot 160 mm, gemeten vanaf april 2019”, zegt het waterschap. “Ook de komende tijd verwachten we weinig tot geen neerslag. Doordat de Hoornsedijk bij het Paterswoldsemeer van veen is, heeft deze een verhoogd risico op uitdroging.” De meeste andere waterschappen nemen vooral maatregelen op het gebied van peilbeheer en beregeningsverboden.
Meer boeren besluiten om te gaan beregenen
Verschillende waterschappen hebben inmiddels pompen geplaatst, die moeten zorgen voor extra wateraanvoer. Waterschap Hunze en Aa’s laat weten dat door de toenemende droogte steeds meer boeren besluiten om te gaan beregenen. “We plaatsen daarom extra pompen bij aanvoergemaal Veendam. Die extra pompen zijn nodig om het water sneller ons gebied in te krijgen. We voeren het water vanuit Dorkwerd inmiddels met maximale capaciteit aan: 20.000 liter per seconde. Door de capaciteit van het aanvoergemaal Veendam met 25 procent te verhogen, krijgen we het water sneller verspreid over het gebied. Dat is nodig om te voorkomen dat de waterpeilen zakken.”
Kwetsbaar watersysteem
Waterschap Rijn en IJssel is weer begonnen met het pompen van water van het Twentekanaal naar de Berkel. Bij de stuw bij de Hanzeweg en de passantenhaven is, net als vorig jaar, een pompinstallatie geplaatst. De grondwaterstand in het gebied is nog niet hersteld van de enorme droogte van 2018. Het waterschap spreekt van ‘een kwetsbaar watersysteem dat weinig kan hebben’. In de Achterhoek zijn inmiddels meerdere beken volledig drooggevallen. Daarnaast zorgt de opwarming en de afname van de hoeveelheid water ook voor andere bedreigingen, zoals het ontstaan van blauwalg.
Nog buffer mogelijk vanuit het hoofdsysteem
Waterschap Drents Overijsselse Delta (WDODelta) ziet de grondwaterstanden in een groter gebied verder zakken, maar geeft aan dat er nog voldoende aanvoer en buffer mogelijk is vanuit het hoofdsysteem om het water verder het werkgebied in te brengen. Het waterschap verwacht dat de watervraag ook in de komende week verder toeneemt en voert extra water aan om aan deze vraag te kunnen voldoen. “Dat water voeren wij aan vanuit de IJssel, het IJsselmeer en de Overijsselse Vecht. Dat zijn de hoofdaderen voor ons gebied. We pompen het met gemalen ons gebied in en vanuit daar wordt het verder verdeeld met stuwen en andere gemalen, van klein tot groot”, verduidelijkt de woordvoerder van WDODelta.
Ook beregeningsverbod voor tuinen en sportvelden
In een groot deel van het gebied van Waterschap Aa en Maas is het al sinds 7 juni verboden om te beregenen met water uit sloten en beken. De maatregel geldt niet alleen voor de agrarische sector. Het sproeien van de tuin vanuit de sloot is bijvoorbeeld ook verboden, net als het beregenen van sportvelden. Veel beken in het gebied van Aa en Maas staan inmiddels droog. “De meeste beken zijn grondwatergevoed”, zegt Jos Kruit, droogtecoördinator van het waterschap. Bij Aa en Maas hebben we eigenlijk elk jaar wel een watertekort, maar vorig jaar was natuurlijk extreem. Toen is meer dan 70 procent van de beken drooggevallen.” Kruit durft niet te speculeren of het dit jaar weer zo erg wordt, maar geeft toe dat de vooruitzichten niet erg gunstig zijn: “We begonnen natuurlijk het jaar al met een achterstand en die is in winter en voorjaar niet ingelopen. Ook geven de weersverwachtingen voorlopig weinig neerslag aan.”
Geen oppervlaktewater, nog wel grondwater
Waterschap De Dommel heeft op 28 juni voor een groot deel van zijn beheergebied een verbod uitgevaardigd op het beregenen met oppervlaktewater. In bepaalde gebieden is beregenen vanuit grondwater onder voorwaarden nog wel toegestaan. “Beken in het gebied van Waterschap De Dommel zijn afhankelijk van regenwater. Door het warme weer en weinig neerslag is de hoeveelheid water en doorstroming in veel beken flink afgenomen. Er zijn beschermende maatregelen nodig voor planten, dieren en de waterkwaliteit. Met het instellen van het onttrekkingsverbod wil het waterschap verdere daling van het waterpeil zoveel mogelijk voorkomen”, aldus de woordvoerder van De Dommel. Het verbod geldt voor vaste onttrekkingsinstallaties en voor mobiele installaties, zoals zuigwagens en giertonnen. Dit geldt voor alle beken en sloten, maar ook bijvoorbeeld visvijvers en vennen. Alleen het laten drinken van vee en het bestrijden van brand met oppervlaktewater is wel toegestaan. Waterschap De Dommel voert verscherpte controle uit op de naleving van het verbod.
Op 5 juli volgde ook in het derde Brabantse waterschap, Brabantse Delta, een onttrekkingsverbod voor oppervlaktewater. Dat verbod gold in eerste instantie voor drie stroomgebieden, maar op 8 juli werd het uitgebreid met nog eens vijf stroomgebieden.
De afvoer van beken blijft dalen
Ook Waterschap Limburg heeft al op 7 juni een verbod ingesteld op het gebruik van water uit beken en sloten. Het verbod geldt tot het moment dat de waterafvoer van de beken weer op niveau is en uiterlijk tot 1 oktober. Har Frenken, bestuurder bij Waterschap Limburg: “Ondanks dat alle stuwen de hele winter op zomerstand hebben gestaan om zoveel mogelijk water dat is gevallen vast te houden, blijft de afvoer van beken dalen en is het grondwaterpeil nog steeds historisch laag. De voorspellingen blijven aanhouden dat er relatief weinig regen valt, dus we moeten zorgen dat we al het water vasthouden in ons watersysteem.” Het waterschap houdt ook de komende tijd het water vast in de beken door stuwen op te zetten en zoveel mogelijk water vanuit de Maas naar de beken toe te voeren. Het roept op om zuinig te zijn met het beschikbare water.
Door unieke ligging is Flevoland niet heel gevoelig voor droogte
Waterschap Zuiderzeeland verhoogde op 27 juni het waterpeil in heel Flevoland met 10 centimeter. “Dit doen we omdat in de komende week geen neerslag van betekenis wordt verwacht. De watervraag voor beregening wordt daardoor groter”, aldus het waterschap op zijn website. “De peilverhoging zorgt er ook voor dat het water minder snel opwarmt. Dit is beter voor de waterkwaliteit en draagt bij aan het voorkomen van blauwalg.” Door de unieke ligging is Flevoland in vergelijking met de rest van Nederland niet heel gevoelig voor droogte. Alleen voor de wateraanvoergebieden en gestuwde gebieden zijn er volgens het waterschap wel aandachtspunten. Het gebied dat Waterschap Zuiderzeeland beheert, bestaat uit diepgelegen polders. Het water komt de polder binnen als regenwater, kwelwater en door het inlaten van oppervlaktewater. Zelfs in de extreem droge zomer van 2018 zijn er geen beregeningsverbod of andere maatregelen opgelegd. Door de natuurlijke stroom van water, is het vrijwel altijd nodig om met gemalen het water uit Flevoland te malen.
