De afhandeling van de schade aan huizen langs kanaal Almelo-De Haandrik, veroorzaakt door werkzaamheden aan de vaarweg, verloopt moeizaam. Professor Stefan van Baars werpt de vraag op wie verantwoordelijk is.
De beschadigde huizen langs het kanaal staan momenteel weer even in het centrum van de belangstelling, terwijl die schade toch al meerdere jaren oud is. De schadeafhandeling heeft echter veel voeten in de aarde en dat is de afgelopen dagen nog eens benadrukt door onderzoek van De Twentsche Courant Tubantia, in samenwerking met journalistiek platform Pointer van KRO-NCRV. Dat onderzoek toont aan dat de provincie Overijssel weinig tot geen onafhankelijkheid heeft ingebouwd in het proces van schadeafhandeling voor gedupeerden in Vroomshoop en omgeving. Volgens de krant trekt dat ‘diepe sporen in de lokale gemeenschap’. Niet alleen fysieke sporen in de vorm van scheuren in huizen, ook mentale in de vorm van ‘een knauw in het vertrouwen van gedupeerden in de provinciale overheid’. Tachtig bewoners maakten al bezwaar, vier daarvan stappen naar de rechter. Tubantia en Pointer spreken, in navolging van veel bewoners, van een ‘kanaaldrama’.
‘Juridisch onmogelijk’
Voormalig hoogleraar Funderingstechniek en Grondmechanica Stefan van Baars maakte de zaak eerder dit jaar al aanhangig bij de Nationale ombudsman. Die heeft de zaak echter nog niet opgepakt, omdat er meerdere verzoeken nodig zijn. Die komen er nu, want verschillende bewoners stappen, gesteund door het onderzoek van Tubantia en Pointer, ook naar de ombudsman. Van Baars schreef in zijn brief aan de ombudsman een opmerkelijke passage over de rol van Waterschap Vechtstromen: ‘Het feit dat het kanaal Almelo-De Haandrik en zijn waterkeringen in beheer zijn bij de provincie Overijssel is juridisch onmogelijk. De Waterwet bepaalt immers dat alleen Rijkswaterstaat en waterschappen een kanaal in beheer kunnen hebben. Het waterschap weigert echter, tegen de wet in, het beheer over te nemen zolang het kanaaldrama niet is opgelost.’
‘Twee beheerders’
Het waterschap ziet de zaak echter anders. “Op grond van de Waterwet zijn verschillende vormen van beheer mogelijk”, zegt Martin Hilferink, woordvoerder van Waterschap Vechtstromen. “Het kanaal Almelo-De Haandrik heeft twee beheerders. De provincie Overijssel is vaarweg- en nautisch beheerder van dit kanaal. Dat houdt in dat de provincie zorgt voor het mogelijk maken en houden van scheepvaartverkeer in het kanaal en een veilige en vlotte afwikkeling daarvan. Het waterschap is watersysteembeheerder van het kanaal. Dat betekent dat het waterschap beheertaken heeft voor het watersysteem die geen nautisch beheer of vaarwegbeheer zijn, zoals het waterkwantiteitsbeheer. Dat wil zeggen: de doorvoer van water door en het peilbeheer van het kanaal. Omdat er twee beheerders zijn, maken provincie en waterschap afspraken over hun verantwoordelijkheden.”
Volledig afhankelijk van de provincie
De werkzaamheden aan het kanaal (tussen 2011 en 2016) gebeurden dus in opdracht van de provincie Overijssel. Na die werkzaamheden werd schade geconstateerd aan circa vierhonderd woningen tussen Daarlerveen en Beerzerveld. De provincie wordt daarvoor, als verantwoordelijk beheerder van het kanaal, aansprakelijk gesteld. Echter, de gedupeerde huiseigenaren blijken in het hele proces van schadeafhandeling volledig afhankelijk te zijn van de provincie Overijssel, constateren Tubantia en Pointer. Zowel het onderzoek naar de schades aan de huizen, als het opstellen van een schaderegeling, het afhandelen van de schademeldingen én het bepalen van de hoogte van de schadevergoeding, alle stappen van dat proces worden door de provincie gedirigeerd. Bovendien kunnen bewoners die het niet eens zijn met de schadevergoeding alleen bij de provincie bezwaar maken, die vervolgens beoordeelt of de schadevergoeding correct was of niet.
Wettelijk toegestaan
In het artikel in Tubantia zegt Herman Bröring, hoogleraar bestuursrecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, dat de werkwijze van de provincie Overijssel wettelijk is toegestaan. “Juridisch klopt het dat je bij een bezwaar opnieuw bij Gedeputeerde Staten uitkomt, die vervolgens hun eigen beslissing moeten heroverwegen. Maar daarbij zouden GS zich moeten laten adviseren door een onafhankelijke club mensen. Dat voelt beter, gedupeerden zien dan ook andere gezichten.” Volgens de hoogleraar is de behandeling van schadeclaims semi-rechterlijk werk en daarom zou het in zijn ogen op afstand van politiek en bestuur moeten gebeuren. De schaderegeling is volgens Bröring op papier goed, maar de provincie houdt de toepassing erg dicht bij zichzelf en dat vindt hij gezien de aard van de taak en uit oogpunt van vertrouwen van bewoners niet verstandig. Hij ziet veel gelijkenissen met de afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen. Voor een bewoner is het volgens hem erg moeilijk om in dit soort zaken je gelijk te halen of om het gevoel te krijgen dat het goed is verlopen.
Gerenommeerde bureaus
Verantwoordelijk gedeputeerde Bert Boerman stelt in het Tubantia-artikel echter dat er zeker wel sprake is van onafhankelijkheid: “De onderzoeken zijn uitgevoerd door gerenommeerde bureaus, Deltares en TNO. Die laten zich echt niet door provincie voorschrijven wat ze moeten opschrijven, ook al betalen wij het onderzoek. Dat is volledig onafhankelijk.”
Pop-up redactie
Onderzoeksjournalisten van Pointer (KRO-NCRV) zaten in september een maand lang in Twente. Vanuit de pop-up redactie in het centrum van Almelo onderzochten ze met Tubantia onderwerpen en ervaringen die inwoners aandroegen. Dat heeft geleid tot radio- en tv-uitzendingen die in oktober worden uitgezonden. De uitzending ‘Het kanaaldrama’ was zondag 9 oktober te zien op NPO2 (terug te kijken via NPO Start Gemist).
