De laatste fase van de uitbreidingswerken in het Zwin is ingezet. Het laatste stukje Internationale Dijk dat de zee tegenhield, werd op maandag 4 februari met een symbolische laatste spadesteek door Vlaamse en Nederlandse bestuurders afgegraven. Sindsdien stroomt het zeewater het 120 hectare grote uitbreidingsgebied in en uit, waardoor nieuwe slikken en schorren worden gevormd.
De doorbraak van de Internationale Dijk, die in 1872 is aangelegd, is een historisch moment in de Vlaams-Nederlandse samenwerking om de toekomst van het Zwin, op de grens van Zeeuws-Vlaanderen en België, veilig te stellen. Het extra getijdengebied dat ontstaat, moet vooral de verzanding van het Zwin tegengaan. Door de uitbreiding met 120 hectare (waarvan 10 hectare in Nederland) is het Zwin nu een 333 hectare groot natuurgebied. Het laatste stukje van de dijk werd weggegraven net ná laagwater en bij doodtij. Met de grond werd in het Zwin een oude nevengeul gedempt.
Nieuwe, robuustere dijk
Voortaan stroomt zeewater tweemaal per dag het nieuwe Zwin binnen, maar het afgraven van de historische dijk betekent niet dat het achterland nu moet vrezen voor overstromingen. Bescherming tegen hoogwater wordt nu gegarandeerd door een nieuwe, zeven meter hoge ringdijk. Volgens de Vlaamse bestuurders is deze dijk ontworpen volgens de hoogste veiligheidsnormen. Dit maakt hem bestand tegen een 4000-jarige storm. De dijk werd volledig opgetrokken uit materialen uit het gebied zelf (een zandkern met kleibekleding). Dit voorjaar zal bovenop deze dijk ook het grensoverschrijdende fiets- en wandelpad afgewerkt zijn.
Het Zwin kampte met verzanding
De werkzaamheden voor de uitbreiding van het Zwin begonnen in maart 2016. Sindsdien is de Zwingeul breder, dieper en langer gemaakt en werd rondom het uitbreidingsgebied een nieuwe dijk aangelegd. Het Zwin kampte al jaren met een enorme verzanding. Hierdoor stroomde er steeds minder zeewater in het natuurgebied, waardoor de slikken en schorren en ook de voor het gebied typische flora en fauna bedreigd werden. De uitbreiding van het Zwin bevindt zich in de rand van de Willem-Leopoldpolder. Deze internationale polder – een deel ligt op Nederlands en een deel op Belgisch grondgebied – is vernoemd naar de beide koningen: Willem III van Nederland en Leopold II van België. De grond die tijdens de werken werd uitgegraven in het bestaande Zwin, werd met bulldozers en vrachtwagens naar het poldergebied getransporteerd om de nieuwe dijk te bouwen. Het zand van de Internationale Dijk werd gebruikt voor een nieuw duin tegen de bestaande dijk en voor het nieuwe broedeiland. Door het Zwin groter te maken, stroomt er drie keer zoveel zeewater in en uit het gebied. Die hogere dynamiek moet de verzanding tegengaan.
Laatste daad inmiddels afgetreden minister
“De inrichtingswerken waren noodzakelijk om een duurzame toekomst te garanderen voor dit unieke natuurgebied. Het zorgt er tegelijk voor dat Vlaanderen en Nederland een grotere oppervlakte getijdennatuur realiseren en zo grensoverschrijdend werk maken van de Europese natuurdoelen”, verklaarde Joke Schauvliege, die op 4 februari nog de Vlaamse minister van Omgeving, Natuur en Landbouw was. Inmiddels is zij afgetreden, omdat haar positie onhoudbaar was geworden na haar bewering dat er achter de klimaatbetogingen in België een complot schuilt.
Maatregelen tegen verzilting
In Vlaanderen beschermen pompen, samen met grachten aan de voet van de dijk, de polders tegen het binnensijpelen van zout grondwater. In 2018 zijn in de omgeving van het Zwin ook waterloopwerken uitgevoerd om de grachten rondom de nieuwe dijk van voldoende zoetwater te voorzien. Aan Nederlandse zijde wordt zout grondwater via een ondergrondse buis aan de voet van de dijk naar het afwateringskanaal geleid. Het visvriendelijke pompgemaal zal bij noodsituaties door hevige regenval ook helpen om wateroverlast in de polders te verminderen. De aanleg van de pompboezem en waterloopwerken daarvoor zijn bijna afgerond.
Extra eiland voor grondbroedende vogels
Voor de vogels is er in het uitbreidingsgebied een extra broedeiland aangelegd. Zo krijgen de kuikens van grondbroeders als de kluut, de zwartkopmeeuw, de visdief en de dwergstern weer alle kansen in het Zwin. Poelen en extra struikgewas op de nieuwe dijk zorgen ervoor dat de boomkikker zich over de grens heen kan verplaatsen. Schapen en koeien zullen grazend helpen met het natuurbeheer. “Zo houden we dit unieke stuk natuur in Europa in topconditie”, stelde de Zeeuwse gedeputeerde Carla Schönknecht. “Het Zwin is een uniek natuurgebied dat we moeten koesteren en ik ben dan ook blij dat we het voortbestaan kunnen garanderen. Door de extra oppervlakte en de kracht van het zeewater worden de schorren en slikken hersteld, al blijft een duurzaam natuurbeheer een must om de continuïteit en de typische fauna en flora te blijven garanderen.”
Grensoverschrijdende samenwerking
De trekkers van de uitbreiding van het Zwin zijn het Vlaamse Agentschap voor Maritieme Dienstverlening en Kust, het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid en de Nederlandse provincie Zeeland. Via een raamakkoord zijn ook de Vlaamse Milieumaatschappij van de Vlaamse Overheid en de Oostkustpolder projectpartners voor de realisatie van het pompgemaal. Voor de realisatie van de uitbreiding werken deze 5 projectpartners samen met de Vlaamse Landmaatschappij, Stichting Het Zeeuwse Landschap, waterschap Scheldestromen, het Nederlandse ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, Rijkswaterstaat, de Provincie West-Vlaanderen, de gemeente Knokke-Heist en de gemeente Sluis. Het Zwin wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos van de Vlaamse Overheid. Het Nederlandse gedeelte van het Zwin is in beheer bij de Stichting Het Zeeuwse Landschap.
